Regionalna pomoc inwestycyjna w gminach w latach 2022 – 2027. Obszary kwalifikujące się do wsparcia, nowe limity pomocy regionalnej, nowe zasady oraz ogólnopolski program pomocy regionalnej

Metodologia wyznaczania obszarów kwalifikujących się do pomocy regionalnej

Jeśli chodzi o obszary na których dopuszczalne jest udzielanie pomocy regionalnej, tradycyjnie zgodnie z Wytycznymi 2022-2027 przyjęto, że aby pomoc regionalna była skuteczna, powinna zostać ukierunkowana na regiony o największych potrzebach, przy czym wyodrębniono 2 grupy takich regionów, tj.:

1. Regiony gorzej rozwinięte (w których poziom życia jest szczególnie niski) – tzw. regiony „a”

Podstawą dopuszczalności tak rozumianej pomocy regionalnej jest art. 107 ust. 3 lit. a) TFUE[7] (stąd potocznie mowa o regionach „a” kwalifikujących się do pomocy regionalnej). Zalicza się do nich:

1. Regiony NUTS 2, w których poziom PKB na 1 mieszkańca według standardów siły nabywczej wynosi 75% średniej dla UE-27 lub mniej w oparciu o średnią z ostatnich 3 lat (lata 2016-2018)[8].

            W przypadku Polski mamy 14 takich regionów NUTS 2 z poziomem PKB na mieszkańca 75% lub mniej średniej dla UE, tj.:

• Małopolskie (63,67)
• Śląskie (72,33)
• Zachodniopomorskie (58,33)
• Lubuskie (58,00)
• Opolskie (55,33)
• Kujawsko-Pomorskie (56,33)
• Warmińsko-Mazurskie (49,00)
• Pomorskie (67,67)
• Łódzkie (65,00)
• Świętokrzyskie (50,00)
• Lubelskie (47,67)
• Podkarpackie (49,33)
• Podlaskie (49,67)
• Mazowiecki regionalny (59,33)

Podkreślenia wymaga fakt, że o ile 13 pierwszych regionów pokrywa się terytorialnie z obszarem województw, o tyle region Mazowiecki regionalny już nie (!). Nie jest to bynajmniej pomyłka, lecz od 1 stycznia 2018 r., stosownie do zrewidowanej wspólnej klasyfikacji Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych (NUTS)[9], w odniesieniu do podziału statystycznego Polski na poziomie NUTS 2 województwo mazowieckie, stanowiące dotychczas jedną jednostkę statystyczną tego poziomu, zostało podzielone na dwie jednostki statystyczne, tj.:

1. region ”Warszawski stołeczny”, który obejmuje Warszawę wraz z dziewięcioma powiatami: legionowskim, mińskim, nowodworskim, otwockim, wołomińskim, grodziskim, piaseczyńskim, pruszkowskim i warszawskim zachodnim;
2. region ”Mazowiecki regionalny”, który obejmuje pozostałą część województwa mazowieckiego.

Każda zatem z tych jednostek województwa mazowieckiego stanowi odrębny region NUTS 2, przez co liczba jednostek tego poziomu wzrosła z 16 do 17, a w województwie mazowieckim nie pokrywa się terytorialnie z obszarem województwa jak to było dotychczas.

Źródło: Główny Urząd Statystyczny:

https://stat.gov.pl/statystyka-regionalna/jednostki-terytorialne/klasyfikacja-nuts/klasyfikacja-nuts-w-polsce/

b) Regiony najbardziej oddalone (których w Polsce brak).

2. Inne regiony znajdujące się w niekorzystnej sytuacji (mało uprzywilejowane regiony) – tzw. regiony „c”.

Podstawą dopuszczalności pomocy dla tych regionów jest art. 107 ust. 3 lit. c) TFUE[10] (stąd potocznie mowa o regionach „c”). Zalicza się do nich: 

a. Wstępnie określone obszary „c”, do których zalicza się:

• byłe regiony „a” (kwalifikujące się w latach 2017-2020 w oparciu o art. 107 ust. 3 lit. a) TFUE, jednak które taki status utraciły). Jest to więc niejako swoisty przepis przejściowy umożliwiający takim regionom dalsze korzystanie z pomocy regionalnej.

W przypadku Polski są to 2 regiony:

• Wielkopolskie (75,67) oraz
• Dolnośląskie (77,00)

• obszary słabo zaludnione (których w Polsce brak),

Nieokreślone z góry obszary „c”, czyli inne „problematyczne” regiony „c” z trudnościami. Są to obszary wskazywane już uznaniowo przez państwa członkowskie wg klucza opierającego się na pewnych kryteriach społeczno – ekonomicznych dla mikroregionów, określonych przez KE (np. stopę bezrobocia, położenie, czy liczbę mieszkańców). W przypadku Polski wybrano 26 gmin z regionu Warszawskiego stołecznego, a konkretnie:

• 13 gmin podregionu warszawskiego wschodniego: Dąbrówka, Dobre, Jadów, Kałuszyn, Kołbiel, Latowicz, Mrozy, Osieck, Serock, Siennica, Sobienie – Jeziory, Strachówka i Tłuszcz;
• 13 gmin podregionu warszawskiego zachodniego: Baranów, Błonie, Góra Kalwaria, Grodzisk Mazowiecki, Jaktorów, Kampinos, Leoncin, Leszno, Nasielsk, Prażmów, Tarczyn, Zakroczym i Żabia Wola.

Jeśli chodzi o różnice pomiędzy regionami „a” i „c” generalnie przyjmuje się, że regiony „a” są obszarami o największych potrzebach, a zatem znajdującymi się w najbardziej niekorzystnym położeniu w UE pod względem rozwoju gospodarczego, podczas gdy regiony „c” są nieco lepiej rozwinięte z punktu widzenia UE, tzn. znajdują się w niekorzystnym położeniu, lecz w mniejszym stopniu.

Powyższa kwalifikacja ma przełożenie przede wszystkim na poziomy dopuszczalnych intensywności pomocy, ale również przykładowo na zakres inwestycji początkowej, które mogą być wspierane w ramach pomocy regionalnej. W tym przypadku należy mieć na uwadze, że w odniesieniu do dużych przedsiębiorców w regionach „c” obowiązuje inna, dość zawężona w stosunku do tradycyjnej definicji inwestycji początkowej, definicja określana mianem „inwestycji początkowej na rzecz nowej działalności gospodarczej”, która generalnie sprowadza się do rozpoczęcia przez przedsiębiorcę nowej działalności, która nie jest taka sama lub podobna do tej prowadzonej w zakładzie dotychczas. Przy czym taka sama lub podobna działalność to działalność wchodząca w zakres tej samej klasy (4 cyfrowy kod numeryczny) w statystycznej klasyfikacji działalności gospodarczej NACE, Rev.2[11]. Konieczność weryfikacji działalności do czwartego poziomu klasyfikacji działalności oznacza więc w praktyce, że nawet innowacyjny produkt (np. nowy przełomowy model silnika) może nie stanowić inwestycji początkowej, a tym samym podstawy uzasadnienia dla udzielenia pomocy.

Uzasadnieniem powyższego ograniczenia w stosunku do dużych przedsiębiorców są m.in. łatwiejsze możliwości pozyskiwania przez duże przedsiębiorstwa kapitału i pożyczek na rynkach światowych, dysponowanie większą siłą przetargową wobec władz publicznych, a przede wszystkim możliwość zakłócenia konkurencji w większym stopniu niż ma to miejsce w przypadku MŚP.

Stosownie do Wytycznych 2022-2027 oraz GBER, inwestycja początkowa, która zapoczątkowuje nową działalność gospodarczą definiowana jest jako:

a. inwestycja w rzeczowe aktywa trwałe oraz wartości niematerialne i prawne związane z co najmniej jednym z poniższych:

• utworzeniem nowego zakładu lub
• dywersyfikacją działalności zakładu,

pod warunkiem, że nowa działalność, która ma być prowadzona, nie jest taka sama ani podobna do działalności dotychczas (poprzednio) prowadzonej w danym zakładzie;

b. nabycie aktywów należących do zakładu, który został zamknięty lub zostałby zamknięty, gdyby zakup nie nastąpił, pod warunkiem, że nowa działalność, która ma być prowadzona z wykorzystaniem nabytych aktywów, nie jest taka sama jak działalność prowadzona w zakładzie przed nabyciem ani podobna do takiej działalności.

W przypadku utworzenia nowego zakładu lub dywersyfikacji zakaz finansowania dotyczy takiej samej lub podobnej działalności dotychczas prowadzonej przez przedsiębiorcę, podczas gdy w ramach nabycia aktywów zakładu (przejęcia) ograniczenie takiej samej lub podobnej działalności odnosi się do tej, która w nabywanym/zamykanym zakładzie dotychczas była prowadzona (a więc niezależnie od tego co robi/robił nabywca zakładu). Oznacza to zatem, iż przykładowo jeżeli w nabywanym (przejmowanym) zakładzie produkowane były buty, nabywca zakładu nie może ich nadal produkować.

Praktyczną konsekwencją powyższej definicji jest zatem to, że na tzw. obszarach „c”, czyli w województwie dolnośląskim, wielkopolskim oraz 26 gminach wybranych z regionu Warszawskiego stołecznego duży przedsiębiorca nie będzie mógł uzyskać pomocy regionalnej np. rozbudowując istniejący zakład (zwiększając jego moce produkcyjne), czy też dokonując zasadniczej zmiany całościowego procesu produkcyjnego, jak to ma miejsce przy tradycyjnej definicji inwestycji początkowej.

Podkreślenia wymaga jednak to, że taka ograniczona definicja ma zastosowanie wyłącznie dla dużych przedsiębiorców na obszarach „c’, co oznacza, że przedsiębiorstwa średnie oraz małe, nawet jeśli dokonują inwestycji na obszarach „c”, obowiązuje klasyczna definicja inwestycji początkowej.

Maksymalne intensywności pomocy regionalnej

Analizując nową mapę pomocy regionalnej nie sposób nie zwrócić uwagi na nowe dopuszczalne intensywności pomocy, które będą obowiązywać w Polsce w najbliższych latach. Porównując je do poprzedniej mapy pomocy regionalnej, mamy obecnie do czynienia z szerszym spektrum intensywności pomocy. Co więcej, już na pierwszy rzut oka widać, że w porównaniu do mapy pomocy regionalnej obowiązującej w latach 2014-2021 w części regionów intensywność pomocy będzie nawet korzystniejsza (wyższa), część z nich utrzyma intensywność dotychczasową, w niewielkiej zaś części będzie obniżona. Dodatkowo, po raz pierwszy w historii będziemy mieć do czynienia z niemożnością przyznawania pomocy regionalnej w jednym z obszarów, tj. w części regionu Warszawskiego stołecznego, poza wymienionymi już wcześniej 26 gminami. Po raz pierwszy bowiem wystąpi sytuacja, w której nie jak dotychczas 100%, ale zgodnie z Wytycznymi 2022-2027 – 92,90% odsetka ludności w Polsce będzie objętych pomocą regionalną.     

Przed wyjaśnieniem skąd obecnie wynikają dość znaczne rozbieżności w progach intensywności pomocy,  na wstępie wskażmy, że są one następujące:

• 50% – na obszarach należących do województw: lubelskiego, podkarpackiego, podlaskiego, świętokrzyskiego, warmińsko – mazurskiego oraz do podregionu siedleckiego;
• 40% – na obszarach należących do województw: kujawsko – pomorskiego, lubuskiego, łódzkiego, małopolskiego, opolskiego, zachodniopomorskiego oraz do regionu mazowieckiego regionalnego z wyjątkiem podregionu siedleckiego;
• 35% – na obszarach należących do następujących gmin podregionu warszawskiego wschodniego: Dąbrówka, Dobre, Jadów, Kałuszyn, Kołbiel, Latowicz, Mrozy, Osieck, Serock, Siennica, Sobienie – Jeziory, Strachówka i Tłuszcz;
• 30% – na obszarach należących do województw: pomorskiego i śląskiego;
• 25% – na obszarach należących do województw: dolnośląskiego (z wyłączeniem Wrocławia) i wielkopolskiego (z wyłączeniem Poznania i podregionu poznańskiego);
• 25% – na obszarach należących do następujących gmin podregionu warszawskiego zachodniego: Baranów, Błonie, Góra Kalwaria, Grodzisk Mazowiecki, Jaktorów, Kampinos, Leoncin, Leszno, Nasielsk, Prażmów, Tarczyn, Zakroczym i Żabia Wola;
• 20% – na obszarach należących do miast Wrocławia i Poznania oraz do podregionu poznańskiego w okresie od dnia 1 stycznia 2022 r. do dnia 31 grudnia 2024 r.;
• 15% – na obszarach należących do miast Wrocławia i Poznania oraz do podregionu poznańskiego – w okresie od dnia 1 stycznia 2025 r. do dnia 31 grudnia 2027 r.

W ujęciu graficznym zostało to zobrazowane na stronie internetowej UOKiK.

Źródło: strona internetowa UOKiK: https://www.uokik.gov.pl/polskie_akty_prawne_w_zakresie_pomocy_publicznej.php#faq2678

W uzupełnieniu do powyższych tzw. intensywności bazowych (stosowanych dla dużych przedsiębiorstw), tradycyjnie maksymalną intensywność pomocy regionalnej udzielanej małym lub średnim przedsiębiorcom, z wyłączeniem inwestycji o kosztach kwalifikowalnych przekraczających 50 mln EUR, podwyższa się o 20 punktów procentowych w przypadku małych przedsiębiorców oraz o 10 punktów procentowych w przypadku średnich przedsiębiorców – w stosunku do maksymalnej intensywności określonej dla poszczególnych obszarów.

Zupełną nowością jest to, że w przypadku obszarów wybranych do objęcia wsparciem z Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji[12], maksymalną intensywność pomocy regionalnej podwyższa się o 10 punktów procentowych w stosunku do maksymalnej intensywności określonej dla poszczególnych obszarów, z wyjątkiem obszarów należących do województw dolnośląskiego i wielkopolskiego oraz do regionu warszawskiego stołecznego (z uwagi na fakt, że są one obszarami „c”, podczas gdy Wytyczne 2022-2027 pozwalają na zastosowanie takiego podwyższenia intensywności jedynie w stosunku do obszarów „a”).

Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji (dalej: FST) to nowy instrument finansowy w ramach polityki spójności służący zapewnieniu wsparcia obszarom borykającym się z poważnymi wyzwaniami społeczno-gospodarczymi wynikającymi z transformacji w dążeniu do osiągnięcia neutralności klimatycznej. Ma on pomóc ograniczyć negatywne skutki społeczne, gospodarcze oraz środowiskowe transformacji energetycznej. W przypadku Polski obecnie trwają negocjacje z KE by wsparcie z niego trafiło do 6 regionów/województw najbardziej narażonych na skutki transformacji energetycznej, tj.: śląskiego, dolnośląskiego, wielkopolskiego, lubelskiego, łódzkiego oraz małopolskiego. Z tego nowego źródła finansowania dostępnego w latach 2021 – 2027, łącznie do Polski ma trafić ponad 4,4 mld EUR. Warunkiem ubiegania się o środki z FST jest przygotowanie regionalnych planów sprawiedliwej transformacji, które mają pokazywać kierunki wydatkowania środków, w zależności od tego jak poszczególne regiony widzą transformację energetyczną i likwidowanie jej negatywnych skutków.

Należy podkreślić, że choć rozporządzenie w sprawie mapy pomocy regionalnej weszło w życie z dniem 1 stycznia 2022 r., tj. zgodnie z początkiem okresu obowiązywania Wytycznych 2022-2027, to jednak przepis pozwalający na zwiększenie intensywności dla obszarów FST, stosownie do § 8, ma być stosowany dopiero od dnia ogłoszenia przez KE decyzji zatwierdzającej wyższą intensywność pomocy regionalnej dla obszarów wybranych do objęcia wsparciem z FST. Na moment przekazania niniejszego artykułu do druku obszary Polski wybrane do objęcia wsparciem z tego funduszu nie zostały wciąż zatwierdzone przez KE, co oznacza, że dopiero po tym fakcie nastąpi możliwość zwiększenia intensywności pomocy regionalnej dla tych obszarów, co podkreślmy – będzie wymagało dodatkowej notyfikacji KE. W decyzji zatwierdzającej mapę pomocy regionalnej dla Polski Komisja wskazała bowiem jednoznacznie, że „ponieważ nie zatwierdziła jeszcze terytorialnego planu sprawiedliwej transformacji dla Polski, to nie można uwzględnić w mapie pomocy regionalnej potencjalnego zwiększenia poziomu intensywności na tym etapie. Zgodnie jednak z pkt 187 wytycznych mapa pomocy regionalnej dla Polski może zostać zaktualizowana po zatwierdzeniu przez Komisję terytorialnego planu sprawiedliwej transformacji. Zachęca się władze polskie do zgłaszania Komisji takich przyszłych zmian”[13].

Reasumując zatem, stosowanie § 5 będzie możliwe dopiero po wydaniu przez KE decyzji zatwierdzającej wyższą intensywność pomocy dla wskazanych obszarów zgodnie z pkt 190 Wytycznych 2022-2027.

Zarówno obszary kwalifikujące się do udzielania pomocy regionalnej, jak i intensywności pomocy na tych obszarach zostały określone na poziomie NUTS 2 (regionów), NUTS 3 (podregionów), jak również w przypadku regionu warszawskiego stołecznego na poziomie powiatów i gmin. Został w tym przypadku zastosowany podział terytorialny kraju określony w rozporządzeniu KE nr 2019/1755[14].

Skąd wynikają przyjęte intensywności pomocy ?

Na tak postawione w podtytule pytanie odpowiedź brzmi: wprost z Wytycznych 2022-2027, które określają również szczegółową metodologię ustalania dopuszczalnych progów pomocy.

I tak, zgodnie z pkt 179 Wytycznych 2022-2027, w przypadku regionów na poziomie NUTS 2, objętych możliwością udzielania pomocy regionalnej na podstawie art. 107 ust. 3 lit. a) TFUE, maksymalna intensywność pomocy, liczona jako stosunek EDB do kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą, nie może przekroczyć:

• 50% w regionach NUTS 2, w których PKB na mieszkańca wynosi 55% średniej dla UE – 27 lub mniej;
• 40% w regionach NUTS 2, w których PKB na mieszkańca wynosi powyżej 55%, ale nie więcej niż 65% średniej dla UE-27;
• 30% w regionach NUTS 2, w których PKB na mieszkańca wynosi powyżej 65% średniej dla UE-27.

Nie wnikając w szczegóły, powyższa metodologia jest bardziej korzystana od tej obowiązującej w okresie 2014-2021 i to zarówno w zakresie progów intensywności (poprzednio wynosiły odpowiednio: 50%, 35% oraz 25%), jak i progów PKB na jednego mieszkańca (poprzednio ich granice wyznaczało 45% i 60%).  

Z kolei, zgodnie z pkt 166 Wytycznych 2022-2027, regiony na poziomie NUTS 2, które w latach 2017-2020 kwalifikowały się do udzielania pomocy regionalnej w oparciu o art. 107 ust. 3 lit. a) TFUE [w przypadku Polski chodzi o woj. wielkopolskie i dolnośląskie], zostały objęte możliwością udzielania pomocy regionalnej na podstawie art. 107 ust. 3 lit. c) TFUE, jako byłe obszary „a”, w ramach tzw. wstępnie określonych obszarów „c”. W przypadku tego typu regionów maksymalna intensywność pomocy zgodnie z pkt 182 i 183 Wytycznych 2022-2027 nie może przekroczyć:

• 20% – w okresie od dnia 1 stycznia 2022 r. do dnia 31 grudnia 2024 r.;
• 15% – w okresie od dnia 1 stycznia 2025 r. do dnia 31 grudnia 2027 r.

Jednocześnie, zgodnie z pkt 184 Wytycznych 2022-2027, jeśli tzw. obszar „a” sąsiaduje z obszarem „c”, maksymalną intensywność pomocy dopuszczalną w obszarze „c” (na poziomie NUTS 3 lub części NUTS 3) można zwiększyć tak, aby różnica pomiędzy regionem „a”, a sąsiadującym z nim regionem „c” nie przekraczała 15 punktów procentowych. Z możliwości tej skorzystano w podregionach województw dolnośląskiego oraz wielkopolskiego, z wyłączeniem miast Poznania i Wrocławia oraz podregionu poznańskiego, które to nie sąsiadują z żadnym obszarem „a”. Identyczne rozwiązanie znalazło również zastosowanie przy ustalaniu maksymalnej intensywności pomocy regionalnej dla niektórych obszarów regionu warszawskiego stołecznego (26 gmin).

Dodatkowo, zgodnie z pkt 188 Wytycznych 2022-2027, państwa członkowskie mogą, w przypadku podregionów NUTS 3, w których w latach 2009–2018 ubyło ponad 10 % ludności[15], zwiększyć maksymalne poziomy intensywności pomocy w obszarach „a” o 10 punktów procentowych, a w obszarach „c” o 5 punktów procentowych. W przypadku Polski jedynym podregionem, w którym we wskazanym powyżej okresie ubyło ponad 10% ludności, jest podregion siedlecki. W związku z powyższym na jego obszarze maksymalna intensywność pomocy została odpowiednio zwiększona.

Zgodnie z pkt 174 Wytycznych 2022-2027 państwa członkowskie mają również możliwość wyznaczenia tzw. niezdefiniowanych obszarów „c” w ramach przysługującego im odsetka ludności. Wyznaczanie nieokreślonych obszarów „c” musi zostać dokonane zgodnie z kryteriami wskazanymi w pkt 175 Wytycznych 2022-2027, w ramach odpowiedniego odsetka ludności, określonego dla danego państwa członkowskiego zgodnie z pkt 171-173. W przypadku Polski, z uwagi na fakt, iż większość terytorium kraju kwalifikuje się do pomocy regionalnej jako obszary „a” oraz wstępnie określone obszary „c”, odsetek ludności dla niezdefiniowanych obszarów „c” jest niewielki i wynosi ok. 0,82% ludności kraju, który w całości mógł zostać przypisany do regionu warszawskiego stołecznego. W konsekwencji w przypadku Polski zastosowane zostało kryterium 4 z pkt 175 Wytycznych 2022-2027, zgodnie z którym do pomocy regionalnej mogą kwalifikować się regiony NUTS 3 lub części regionów NUTS 3 stanowiące obszary przyległe, które sąsiadują z obszarem „a” lub mają wspólną granicę lądową z krajem nienależącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) lub Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA). W regionie warszawskim stołecznym możliwe będzie zatem udzielanie pomocy regionalnej w gminach graniczących z regionem mazowieckim regionalnym.

Sygnalizowane z kolei wcześniej rozwiązanie pozwalające na podwyższenie maksymalnej intensywności pomocy o 10 punktów procentowych w przypadku średniego przedsiębiorstwa oraz o 20 punktów procentowych w przypadku małego przedsiębiorstwa wynika z pkt 186 Wytycznych 2022-2027, przy czym nie dotyczy ono tzw. dużych projektów inwestycyjnych, tj. inwestycji początkowych, których koszty kwalifikowane przekraczają 50 mln EUR. W takim przypadku, ponieważ realizacja dużych projektów inwestycyjnych przy wsparciu państwa może ograniczyć lub zniekształcić konkurencję, a także uniemożliwić lub istotnie utrudnić powstanie konkurencji na rynkach właściwych przyjmuje się, iż maksymalna intensywność pomocy powinna być niższa od tej standardowej (procentowej) intensywności dopuszczalnej dla danego obszaru. Jest to tzw. „dostosowana kwota pomocy”, w zakresie której obowiązuje specjalny wzór z pkt 19 ppkt 3 Wytycznych 2022-2027, który został przywołany w § 6 rozporządzenia w sprawie mapy pomocy regionalnej.

I = R × (50 mln euro + 0,5 × B + 0,34 × C)

gdzie poszczególne symbole oznaczają:

I – maksymalną wartość pomocy dla dużego projektu inwestycyjnego,

R – intensywność pomocy w zależności od obszaru, na którym ma być zlokalizowana inwestycja,

B – wielkość kosztów kwalifikowalnych przekraczającą równowartość 50 mln EUR i nieprzekraczającą równowartości 100 mln EUR,

C – wielkość kosztów kwalifikowalnych przekraczającą równowartość 100 mln EUR.

Ujmując najogólniej wynika z niego, że jedynie do wysokości 50 mln EUR kosztów kwalifikowanych obowiązuje pułap standardowy, zaś w dalszej kolejności (dla części kosztów kwalifikowanych w przedziale od 50 do 100 mln EUR) ulega on obniżeniu do połowy (50%) pułapu standardowego, natomiast w stosunku do kosztów kwalifikowanych przekraczających 100 mln EUR, intensywność pomocy jest obniżona do 34% standardowego pułapu pomocy regionalnej.

Jak już wcześniej wspomniano, możliwość zwiększenia, o 10 punktów procentowych, maksymalnych poziomów intensywności pomocy na obszarach „a” w przypadku terytoriów wybranych do objęcia wsparciem z Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji w ramach terytorialnego planu sprawiedliwej transformacji państwa członkowskiego zatwierdzonego przez Komisję wynika z pkt 187 Wytycznych 2022-2027. Choć w przypadku Polski trwają negocjacje z KE by wsparcie z FST trafiło do 6 województw najbardziej narażonych na skutki transformacji energetycznej, tj.: śląskiego, dolnośląskiego, wielkopolskiego, lubelskiego, łódzkiego oraz małopolskiego, to zwiększenie owej intensywności w oparciu o pkt 187 Wytycznych 2022-2027 nie będzie z pewnością możliwe w stosunku do województw: dolnośląskiego, wielkopolskiego oraz regionu warszawskiego stołecznego, z uwagi na fakt, że są to obszary „c”, w przypadku których nie jest możliwe zwiększenie intensywności pomocy zgodnie z pkt 187 Wytycznych 2022-2027.

Gdyby pokusić się o porównanie obecnych intensywności z tymi obowiązującymi w okresie 2014-2021 należałoby przyznać, że w ogólnym rozrachunku w skali całego kraju są one w znacznej mierze korzystniejsze dla inwestorów (poza pewnymi wyjątkami). Przede wszystkim zyskają inwestujący w woj. małopolskim, śląskim, zachodniopomorskim, lubuskim, opolskim, kujawsko-pomorskim, łódzkim, świętokrzyskim i regionie Mazowieckim regionalnym, w których to intensywność pomocy ulegnie zwiększeniu. W przypadku woj. lubelskiego, podkarpackiego, podlaskiego, warmińsko-mazurskiego, intensywności pomocy nie ulegną zmianie. Podobnie woj. dolnośląskie oraz wielkopolskie utrzymają dotychczasową intensywność pomocy, z wyjątkiem miasta Wrocławia, miasta Poznania oraz podregionu poznańskiego. Jeśli chodzi o 26 gmin regionu warszawskiego stołecznego, poziom intensywności pomocy bądź nie zmieni się (gminy z podregionu warszawskiego wschodniego), bądź też lekko wzrośnie (gminy z podregionu warszawskiego zachodniego).

Powyższe wnioski nie uwzględniają możliwości podniesienia intensywności bazowej w regionach „a” o 10 pp. z tytułu Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji. Gdy to nastąpi Polska będzie mogła zgłosić KE zmianę zatwierdzonej mapy pomocy regionalnej w celu zastosowania zwiększenia maksymalnej intensywności pomocy w obszarach objętych planem sprawiedliwej transformacji.

Jak już sygnalizowano, po raz pierwszy wystąpi przypadek niemożności przyznawania pomocy regionalnej w części regionu Warszawskiego stołecznego (z wyjątkiem wybranych 26 gmin).

Doprecyzowanie niektórych warunków dopuszczalności pomocy regionalnej w Wytycznych 2022-2027

Przy okazji omawiania problematyki regionów kwalifikujących się do pomocy regionalnej oraz intensywności pomocy, nie sposób nie odnieść się do pewnych warunków dopuszczalności pomocy regionalnej, które pojawiły się po raz pierwszy w Wytycznych 2022-2027 i zapewne znajdą się w nowelizacji GBER. W ocenie autora na uwagę zasługują 2 z nich, tj. oprzyrządowanie dla dostawców jako koszt kwalifikowany oraz definicja zakończenia inwestycji.   

Jeśli chodzi o pierwszą kwestię, zasadą jest to, że za kwalifikowane uznaje się wyłącznie koszty związane z rzeczowymi aktywami trwałymi i wartościami niematerialnymi i prawnymi stanowiące część inwestycji początkowej w zakład beneficjenta pomocy położony na danym obszarze objętym pomocą. W przeszłości, w orzecznictwie KE dopuszczała odstępstwo polegające na możliwości zaliczenia do kosztów kwalifikowanych przedsiębiorstwa również aktywów w postaci oprzyrządowania dla dostawców, jednak expressis verbis nie było to wprost nigdzie wskazane.

Zgodnie z definicją wprowadzoną w Wytycznych 2022-2027, oprzyrządowanie dla dostawców to nabywanie (lub samodzielna produkcja) przez przedsiębiorstwo (na poziomie grupy) maszyn, narzędzi lub urządzeń oraz związanego z nimi oprogramowania, które są nabywane (lub produkowane) nie do użytku w jednym z jego zakładów (na poziomie grupy), ale udostępniane wybranym dostawcom do produkcji produktów, które mają być wytwarzane w zakładzie dostawcy i które będą służyć jako produkty pośrednie w procesie produkcji przedsiębiorstwa. W takim więc przypadku aktywa w postaci oprzyrządowania dla dostawców pozostają własnością przedsiębiorstwa nabywającego, ale są udostępniane dostawcy do zadań i na warunkach określonych w zamówieniu na dostawy lub podobnej umowie. Są one powiązane ze ściśle określonymi procesami przetwarzania lub montażu w jednym zakładzie lub kilku zakładach przedsiębiorstwa (na poziomie grupy) i może być konieczne zwrócenie ich właścicielowi po zakończeniu realizacji zamówienia lub wygaśnięciu bądź rozwiązaniu umowy ramowej.

Na podstawie Wytycznych 2022-2027, takie aktywa w postaci oprzyrządowania dla dostawców można zaliczyć do kosztów kwalifikowanych przedsiębiorstwa, które je nabyło (wytworzyło), jeżeli:

• będą one wykorzystywane przez minimalny okres utrzymania (5 lat/3 lata dla MŚP) do celów procesów przetwarzania lub montażu realizowanych przez beneficjenta pomocy, bezpośrednio związanych z procesem produkcji w oparciu o objętą pomocą inwestycję początkową beneficjenta pomocy;
• zakład dostawcy znajduje się na obszarze objętym pomocą;
• sam dostawca nie otrzymuje regionalnej pomocy inwestycyjnej ani pomocy inwestycyjnej dla MŚP (zgodnie z art. 17 GBER);
• intensywność pomocy nie przekracza odpowiedniej maksymalnej intensywności pomocy mającej zastosowanie do lokalizacji zakładu dostawcy.

Druga kwestia wprowadzona w Wytycznych 2022-2027 to definicja zakończenia inwestycji, przez którą rozumie się moment, w którym organy krajowe uznają inwestycję za zakończoną lub w którym upływają 3 lata od rozpoczęcia prac, w zależności od tego co nastąpi wcześniej.

Przypomnijmy, że wielu przepisach dotyczących pomocy regionalnej znajdziemy odwołanie do terminów, które mają być liczone właśnie od momentu zakończenia inwestycji, np.:

• zobowiązanie do nie dokonywania przeniesienia w okresie do 2 lat po zakończeniu inwestycji;
• obsadzenie stanowiska pracy w ciągu 3 lat od zakończenia inwestycji;
• utrzymanie inwestycji na obszarze przez co najmniej 5 lat (3 lata dla MŚP) po zakończeniu inwestycji; 
• minimalny okres trwania dzierżawy/najmu gruntów i budynków co najmniej 5 lat (3 lata dla MŚP) od terminu zakończenia inwestycji.

Dotychczas KE sugerowała, że termin ten należy interpretować ściśle w oparciu o przepisy krajowe, natomiast obecnie dodała dodatkowy fragment o upływie 3 lat od rozpoczęcia prac. Należy jednak podkreślić, że ów 3 letni termin, nie ma – jak to się może pozornie wydawać – wpływu na kwalifikowalność kosztów inwestycji, tj. jeśli zostaną one poniesione po najpóźniejszym momencie zakończenia 3 lat od rozpoczęcia, są nadal kwalifikowane do pomocy. 

Warto również zwrócić uwagę, że częściowej zmianie, w porównaniu do poprzedniej mapy pomocy regionalnej, uległ katalog sektorów, w których nie jest dopuszczalne udzielanie pomocy regionalnej. Stosownie do § 7 rozporządzenia w sprawie mapy pomocy regionalnej, który jest odzwierciedleniem pkt 10,11 oraz 17 Wytycznych 2022-2027, niedopuszczalne jest w zakresie określonym przez KE, udzielanie pomocy regionalnej:

• przedsiębiorcom znajdującym się w trudnej sytuacji w rozumieniu właściwych przepisów unijnych dotyczących pomocy państwa na ratowanie i restrukturyzację przedsiębiorstw niefinansowych znajdujących się w trudnej sytuacji;
• w sektorze żelaza i stali;
• w sektorze węgla brunatnego i węglowym;
• w sektorze rybołówstwa i akwakultury;
• w sektorze rolnictwa rozumianym jako produkcja pierwotna, przetwórstwo i wprowadzanie do obrotu produktów rolnych, o których mowa w załączniku I do Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej;
• w sektorze leśnictwa;
• w sektorze transportu;
• w sektorze energetycznym;
• w sektorze sieci szerokopasmowych.

Ogólnopolski program pomocy regionalnej dla gmin

Kończąc temat nowych zasad dotyczących pomocy regionalnej w perspektywie 2022-2027 nie sposób nie odnieść się do aktu prawnego, bez którego w przypadku gmin pomoc regionalna nie miałaby właściwie racji bytu, tj. rozporządzenia Rady Ministrów z  9.1.2015 r. w sprawie warunków udzielania zwolnień z podatku od nieruchomości oraz podatku od środków transportowych, stanowiących regionalną pomoc inwestycyjną, pomoc na kulturę i zachowanie dziedzictwa kulturowego, pomoc na infrastrukturę sportową i wielofunkcyjną infrastrukturę rekreacyjną, pomoc na infrastrukturę lokalną, pomoc na rzecz regionalnych portów lotniczych oraz pomoc na rzecz portów[16].

Jest to akt prawny, który w praktyce przyjęło się na ogół określać mianem ogólnopolskiego czy krajowego programu pomocowego, choć sam w sobie nie stanowi samodzielnej podstawy udzielania pomocy. Umożliwia on jedynie gminom udzielanie pomocy w formie zwolnień podatkowych w ramach kilku przeznaczeń (w tym przede wszystkim pomocy regionalnej), podejmowanych w drodze uchwał, bez konieczności ich opiniowania przez Prezesa UOKiK (Ministra Rolnictwa), ani tym bardziej notyfikacji KE. Dotyczy to zwolnienia z podatku od nieruchomości (art. 7 ust. 3 u.p.o.l.) oraz zwolnienia z podatku od środków transportowych, które gminy mogą wprowadzać na podstawie art. 12 ust. 4 u.p.o.l. Rozporządzenie to określa warunki udzielania pomocy w oparciu o rozporządzenie KE nr 651/2014 (GBER), którego zasady są de facto pochodną zasad udzielania tej pomocy zgodnie z obowiązującymi w danym momencie Wytycznymi w sprawie pomocy regionalnej.

W wyniku nowelizacji ogólnopolskiego programu pomocy przyjętej przez Radę Ministrów w dniu 14 grudnia 2021 r., okres obowiązywania rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15.1.2015 r. przedłużono jedynie do….31 grudnia 2023 r. W takim przypadku naturalne wydaje się pytanie większości zainteresowanych, dlaczego w obliczu Wytycznych 2022-2027 oraz mapy pomocy regionalnej zatwierdzonej przez KE do 31 grudnia 2027 r., program ogólnopolski został przedłużony jedynie o dwa lata? Wynika to z faktu, że w lipcu 2020 r. Komisja Europejska przedłużyła GBER do końca 2023 r.[17], zaś ogólnopolski program pomocowy niejako od strony proceduralnej bazuje nie na Wytycznych 2022-2027 (w takim przypadku musiałby zostać notyfikowany KE), lecz właśnie na GBER, czyli jako pomoc udzielana w ramach wyłączeń grupowych.