Autor wpisu
Robert Zenc
naczelnik Wydziału Pomocy Regionalnej Departamentu Monitorowania Pomocy Publicznej Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
Komunikat KE „Tymczasowe kryzysowe i przejściowe ramy środków pomocy państwa w celu wsparcia gospodarki po agresji Rosji wobec Ukrainy”[1] (dalej: Tymczasowe ramy) został opublikowany 17 marca 2023 r. Wbrew pozorom stanowią one nie tylko prostą kontynuację i przedłużenie dotychczasowych „Tymczasowych ram kryzysowych” (które z uwzględnieniem zmian obowiązują od marca 2022 r.[2] ), lecz zawierają zupełnie nowe przeznaczenia pomocy.
Należy przypomnieć, że rosyjska agresja wobec Ukrainy nie spowodowała ani zawieszenia, ani też złagodzenia dotychczasowych przepisów dotyczących pomocy publicznej, jednak Komisja postanowiła wprowadzić z tego powodu dodatkowe możliwości kwalifikowania pomocy publicznej w przypadku przedsiębiorców, których owa agresja bezpośrednio dotknęła.
Jak podkreśla KE, rosyjska agresja wojskowa wobec Ukrainy, nałożone sankcje i wprowadzone środki odwetowe, mają konsekwencje gospodarcze dla całego rynku wewnętrznego. Przedsiębiorstwa w UE odczuwają wielorakie skutki tych środków, zarówno bezpośrednie, jak i pośrednie. Przejawia się to spadkiem popytu, zakłóceniami realizowanych umów i projektów prowadzącymi do strat w obrotach, zakłóceniami w łańcuchach dostaw, zwłaszcza w przypadku surowców i półfabrykatów lub niedostępnością albo ekonomiczną nieopłacalnością innych środków produkcji. Rosyjska agresja wojskowa wobec Ukrainy zakłóciła łańcuchy dostaw niektórych produktów, zwłaszcza zbóż i olejów roślinnych, przywożonych do UE z Ukrainy, a także łańcuchy dostaw w ramach wywozu z UE do Ukrainy. Obecny kryzys sprawił, że ceny gazu i energii elektrycznej znacznie przewyższyły już i tak wysokie poziomy odnotowane w okresie poprzedzającym agresję. Bardzo wysokie ceny energii szkodzą gospodarce i zmniejszają siłę nabywczą obywateli UE, zwłaszcza osób znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji. Z wyższymi kosztami produkcji borykają się zwłaszcza energochłonne sektory przemysłu. Agresja wojskowa Rosji wobec Ukrainy pociągnęła za sobą również masową migrację przymusową obywateli Ukrainy, zarówno wewnątrz tego państwa, jak i do krajów sąsiadujących. Kryzys geopolityczny wywołany agresją Rosji wobec Ukrainy
ma też szczególnie poważny wpływ na sektory rolnictwa, przetwórstwa spożywczego, rybołówstwa i akwakultury. Wysokie ceny energii przekładają się na wzrost cen nawozów. Kryzys ma poważne konsekwencje dla dostaw zbóż (zwłaszcza kukurydzy i pszenicy) i nasion oleistych (słonecznika lub rzepaku) oraz pochodnych skrobi z Ukrainy i Rosji do UE, prowadząc do silnego wzrostu cen pasz dla zwierząt gospodarskich. Łączny wpływ tego wzrostu kosztów energii, nawozów, zbóż i olejów jest najbardziej odczuwalny w sektorze chowu zwierząt gospodarskich. Ponieważ Ukraina jest również ważnym producentem i eksporterem olejów roślinnych (zwłaszcza oleju słonecznikowego), wzrost cen tych produktów dotyka przedsiębiorców z sektora przetwórstwa spożywczego, zmuszając ich do poszukiwania alternatywnych rozwiązań. Kolejnym problemem jest brak możliwości kontynuowania przepływu produktów z UE do Ukrainy, a potencjalnie również do Rosji i Białorusi, ze względu na stan wojny lub sankcje. Dotyczy to głównie: sektorów win i napojów spirytusowych, przetworzonej żywności (w tym przetworzonych owoców i warzyw), czekolady, wyrobów cukierniczych, preparatów do początkowego żywienia niemowląt i karmy dla zwierząt domowych w przypadku Rosji, owoców i warzyw w przypadku Białorusi, a także większości produktów rolniczych w przypadku Ukrainy. Sytuację pogarsza gwałtowny wzrost kosztów produkcji, do którego przyczyniły się rosnące koszty nawozów azotowych w związku z wyjątkowo dużą podwyżką cen gazu ziemnego, ale także bezpośrednie wykorzystanie energii w procesach produkcji rolnej. Ponieważ Rosja i Białoruś są dużymi producentami i eksporterami trzech najważniejszych typów nawozów (azotowych, fosforowych i potasowych), sankcje sprawią, że ceny nawozów są jeszcze wyższe. W następstwie agresji Rosji wobec Ukrainy Rada UE przyjęła kilka pakietów sankcji.
Przedmiotowy Komunikat określa kryteria oceny zgodności z rynkiem wewnętrznym mające zastosowanie do środków pomocy państwa, które państwa członkowskie mogą wprowadzić w celu zaradzenia skutkom gospodarczym będącym następstwem agresji Rosji wobec Ukrainy, a także sankcji nałożonych przez UE i jej partnerów gospodarczych w kontekście tej agresji, jak również środków odwetowych wprowadzonych np. przez Rosję.
Podobnie jak w przypadku pomocy covidowej, KE opiera się na przeznaczeniu z art. 107 ust. 3 lit. b) TFUE, który przewiduje „pomoc mającą na celu zaradzenie poważnym zaburzeniom w gospodarce państwa członkowskiego”. Ponieważ zgodnie z orzecznictwem sądów unijnych, owo zaburzenie musi dotyczyć całej gospodarki danego państwa członkowskiego lub znacznej jej części, a nie tylko jednego z regionów, części terytorium lub sektora, w ocenie KE, pomoc w oparciu o art. 107 ust. 3 lit. b) TFUE jest uzasadniona z uwagi na fakt, iż agresja rosyjska dotyka wszystkie państwa członkowskie. Zdaniem KE, agresja Rosji wobec Ukrainy, sankcje nałożone przez UE lub jej partnerów międzynarodowych i środki odwetowe wprowadzone np. przez Rosję spowodowały znaczną niepewność gospodarczą, zakłóciły przepływy handlowe i łańcuchy dostaw oraz doprowadziły do wyjątkowo dużego i nieoczekiwanego wzrostu cen, zwłaszcza gazu ziemnego i energii elektrycznej, ale również wielu innych materiałów, surowców i towarów podstawowych, w tym w sektorze rolno-spożywczym. Skutki te spowodowały ogółem poważne zaburzenia w gospodarkach wszystkich państw członkowskich. Zakłócenia w łańcuchach dostaw i zwiększona niepewność mają bezpośrednie lub pośrednie skutki, które dotykają wiele sektorów. Towarzyszy temu wzrost cen energii, który wpływa praktycznie na każdy rodzaj działalności gospodarczej we wszystkich państwach członkowskich. Poważne zaburzenia, o których mowa w ww. przepisie traktatowym występują zatem w wielu różnych sektorach gospodarek wszystkich państw członkowskich. Na tej podstawie KE ustanowiła kryteria oceny środków pomocy państwa, które państwa członkowskie mogą wdrożyć w celu zaradzenia owym poważnym zaburzeniom.
Zasadniczo w Tymczasowych ramach wprowadzono kilka przeznaczeń, w ramach których krajowe instrumenty pomocowe mogą być kwalifikowane, a następnie notyfikowane KE w celu oceny ich zgodności z rynkiem wewnętrznym. Poniżej zostały one scharakteryzowane z uwzględnieniem najważniejszych warunków.
OGRANICZONE KWOTY POMOCY
Warunki dopuszczalności takiej pomocy są następujące:
- A. łączna kwota pomocy nie przekracza 2 mln euro na przedsiębiorstwo na państwo członkowskie (w sektorze produkcji podstawowej produktów rolnych – 250 000 euro, zaś w sektorze rybołówstwa i akwakultury – 300 000 euro);
- B. pomoc udzielana w formie dotacji bezpośrednich, korzyści podatkowych i korzystnych warunków płatności bądź w innych formach, takich jak zaliczki zwrotne, gwarancje, pożyczki i kapitał własny, pod warunkiem, że łączna wartość nominalna takich środków nie przekracza ww. pułapów;
- C. pomoc przyznawana na podstawie programów pomocy posiadających szacowany budżet;
- D. pomoc udzielana nie później niż do 31 grudnia 2023 r., przy czym w przypadku pomocy w formie korzyści podatkowej, może ona dotyczyć wyłącznie zobowiązania podatkowego, które powstało nie później niż 31 grudnia 2023;
- E. beneficjentami pomocy mogą być przedsiębiorstwa dotknięte kryzysem;
- F. pomoc przyznana przedsiębiorstwom prowadzącym działalność w zakresie przetwarzania i wprowadzania do obrotu produktów rolnych uwarunkowana jej nieprzeniesieniem w części lub w całości na producentów surowców i nie ustalana na podstawie ceny lub ilości produktów wprowadzonych do obrotu przez zainteresowane przedsiębiorstwa lub zakupionych od producentów surowców (chyba, że w tym ostatnim przypadku produkty te albo nie zostały wprowadzone do obrotu, albo zostały wykorzystane do celów niespożywczych);
- G. pomoc dla przedsiębiorstw prowadzących działalność w zakresie produkcji podstawowej produktów rolnych nie jest ustalana na podstawie ceny ani ilości produktów wprowadzonych na rynek;
- H. pomoc dla przedsiębiorstw prowadzących działalność w sektorze rybołówstwa i akwakultury nie dotyczy żadnej z kategorii pomocy, o których mowa w art. 1 ust. 1 lit. a) –k) rozporządzenia (UE) nr 717/2014.
WSPARCIE PŁYNNOŚCI W FORMIE GWARANCJI
W przypadku tego przeznaczenia, chodzi o gwarancje publiczne na spłatę pożyczek obowiązujące przez ograniczony okres oraz w odniesieniu do ograniczonej kwoty pożyczki. Warunki przyznawania takiej pomocy są następujące:
- A. gwarancje publiczne są udzielane na spłatę nowych pożyczek indywidualnych przyznanych przedsiębiorstwom;
- B. opłaty prowizyjne od gwarancji ustalane są dla pożyczek indywidualnych na minimalnym poziomie, który stopniowo wzrasta wraz z wydłużaniem się okresu spłaty pożyczki objętej gwarancją, zgodnie z tabelą określoną w pkt 67 lit. b) Tymczasowych ram;
- C. alternatywnie – zgłoszenie przez państwa członkowskie programów, w ramach których przyjmowano by za podstawę powyższą tabelę, umożliwiając jednak modyfikowanie okresu gwarancji, opłat prowizyjnych od gwarancji i zakresu gwarancji w odniesieniu do każdej podstawowej kwoty głównej pożyczki;
- D. gwarancja udzielona najpóźniej do dnia 31 grudnia 2023 r.;
- E. łączna kwota pożyczek na beneficjenta, na spłatę których udzielono gwarancji nie może przekraczać:
- a. 15% średnich rocznych obrotów beneficjenta ogółem za ostatnie 3 zamknięte okresy obrachunkowe;
- b. 50% kosztów energii za okres 12 miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym złożono wniosek o przyznanie pomocy; albo
- c. możliwe zwiększenie kwoty pożyczki w celu pokrycia zapotrzebowania na płynność w okresie następnych 12 miesięcy od dnia jej przyznania w przypadku MŚP oraz w okresie następnych 6 miesięcy w przypadku dużych przedsiębiorstw – o ile państwo członkowskie przekaże KE należyte uzasadnienie;
- F. okres gwarancji ograniczony do maksymalnie 6 lat, zaś gwarancja nie może przekraczać:
- a. 90% kwoty głównej pożyczki, jeżeli straty są ponoszone proporcjonalnie i na tych samych warunkach przez instytucję kredytową i państwo;
- b. 35% kwoty głównej pożyczki, jeżeli straty są najpierw przypisane państwu, a dopiero potem instytucjom kredytowym (tj. gwarancja z tytułu pierwszej straty); oraz
- c. w obu powyższych przypadkach, jeśli wysokość pożyczki zmniejsza się wraz z upływem czasu (np. z powodu rozpoczęcia spłaty), kwota gwarantowana musi zostać proporcjonalnie zmniejszona;
- G. gwarancja obejmuje pożyczki inwestycyjne lub obrotowe;
- H. gwarancji można udzielać bezpośrednio beneficjentom końcowym lub instytucjom kredytowym i innym instytucjom finansowym działającym jako pośrednicy finansowi.
WSPARCIE PŁYNNOŚCI W FORMIE SUBSYDIOWANYCH POŻYCZEK
Chodzi o subsydiowane pożyczki udzielane w odpowiedzi na obecny kryzys, o ile spełnione są następujące warunki:
- A. pożyczki nie są udzielane instytucjom kredytowym ani innym instytucjom finansowym;
- B. pożyczki udzielane przy zastosowaniu obniżonych stóp oprocentowania co najmniej równych stopie bazowej (jednorocznej stopie IBOR lub równoważnej opublikowanej przez KE) dostępnej w dniu 1 października 2022 r. lub mającej zastosowanie w chwili przyznania pomocy, powiększonej o marże ryzyka kredytowego określone w tabeli z pkt 70 lit. b) Tymczasowych ram;
- C. alternatywnie – zgłoszenie przez państwa członkowskie programów, w ramach których przyjmowano by za podstawę ww. tabelę, umożliwiając jednak modyfikowanie terminu zapadalności pożyczki oraz wysokości marży ryzyka kredytowego (np. za cały okres spłaty pożyczki naliczana jednolita stawka marży);
- D. umowy pożyczki podpisywane najpóźniej do dnia 31 grudnia 2023 r. i ograniczone maksymalnie do 6 lat;
- E. łączna kwota pożyczek na beneficjenta nie może przekraczać:
- a. 15% średnich rocznych obrotów beneficjenta ogółem za ostatnie 3 zamknięte okresy obrachunkowe; albo
- b. 50% kosztów energii za okres 12 miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym złożono wniosek o przyznanie pomocy;
- c. możliwe zwiększenie kwoty pożyczki w celu pokrycia zapotrzebowania na płynność w okresie następnych 12 miesięcy od dnia jej przyznania w przypadku MŚP oraz w okresie następnych 6 miesięcy w przypadku dużych przedsiębiorstw – o ile państwo członkowskie przekaże KE należyte uzasadnienie (np.związane z problemami napotykanymi przez beneficjenta podczas obecnego kryzysu);
- F. pożyczki dotyczą zarówno środków na inwestycje, jak i zapotrzebowania na kapitał obrotowy;
- G. pożyczek można udzielać bezpośrednio beneficjentom końcowym lub za pośrednictwem instytucji kredytowych i innych instytucji finansowych działających jako pośrednicy finansowi.
POMOC NA DODATKOWE KOSZTY ZWIĄZANE ZE ZNACZNYMI WZROSTAMI CEN GAZU ZIEMNEGO I ENERGII ELEKTRYCZNEJ
W ramach tego przeznaczenia tymczasowe wsparcie może łagodzić skutki wyjątkowo znacznych wzrostów cen gazu ziemnego i energii elektrycznej, spowodowanych rosyjską agresją wobec Ukrainy, zaś wsparcia można udzielić przedsiębiorstwom na podstawie ich obecnego lub historycznego zużycia energii. Warunki w ramach przedmiotowego przeznaczenia są następujące:
- A. pomoc przyznana do dnia 31 grudnia 2023 r.;
- B. pomoc udzielana w formie dotacji bezpośrednich, korzyści podatkowych i korzystnych warunków płatności bądź w innych formach, takich jak zaliczki zwrotne, gwarancje, pożyczki i kapitał własny, pod warunkiem, że łączna wartość nominalna takich środków nie przekracza określonych pułapów intensywności pomocy i kwot pomocy;
- C. pomoc w formie zaliczek zwrotnych, gwarancji, pożyczek lub innych instrumentów zwrotnych może zostać przekształcona w inne formy pomocy, takie jak dotacje, pod warunkiem, że przekształcenie nastąpi najpóźniej do 30 czerwca 2024 r.;
- D. pomoc przyznawana na podstawie programów pomocy posiadających szacowany budżet;
- E. koszty kwalifikowalne obliczane na podstawie zużycia gazu ziemnego oraz energii cieplnej i chłodniczej wytwarzanych bezpośrednio z gazu ziemnego i energii elektrycznej, przy czym maksymalny koszt kwalifikowalny jest obliczany zgodnie ze wzorem określonym w pkt 72 lit. e) Tymczasowych ram;
- F. łączna kwota pomocy na beneficjenta w żadnym momencie nie przekracza 50% kosztów kwalifikowalnych, zaś łączna kwota pomocy na przedsiębiorstwo na państwo członkowskie nie przekracza 4 mln euro.
W ramach omawianego przeznaczenia możliwa jest ponadto dalsza pomoc dla beneficjentów, którzy poważnie odczuwają skutki ograniczeń działalności gospodarczej podczas kryzysu, jeśli spełnione są dodatkowo warunki określone w pkt 73 lit. a-d Tymczasowych ram.
POMOC NA PRZYSPIESZENIE WPROWADZANIA ENERGII ODNAWIALNEJ I MAGAZYNOWANIA ENERGII
Przyczyną wprowadzenia takiego przeznaczenia pomocy jest przyspieszenie i zwiększenie dostępności energii odnawialnej w sposób opłacalny w celu szybkiego zmniejszenia zależności od przywozu paliw kopalnych, przyspieszenia transformacji energetycznej i uzyskania niższych i bardziej
stabilnych cen energii. Takie szybsze wprowadzenie energii ze źródeł odnawialnych i magazynowania energii może wymagać dodatkowych inwestycji w infrastrukturę energetyczną, w tym rozbudowę sieci. W tym zakresie wprowadzono:
- A. Pomoc inwestycyjną na przyspieszenie wprowadzania energii odnawialnej i magazynowania energii; oraz
- B. Pomoc operacyjną na przyspieszenie wprowadzania energii odnawialnej i magazynowania energii.
W przypadku pomocy inwestycyjnej jest ona przyznawana na jeden z celów inwestycyjnych np. produkcję energii ze źródeł odnawialnych, magazynowanie energii elektrycznej lub przechowywanie energii cieplnej, magazynowanie wodoru odnawialnego, biopaliw, biopłynów, biogazu (w tym biometanu) i paliw z biomasy. Jednocześnie pomoc przyznaje się do 31 grudnia 2025 r. na podstawie programów pomocy o szacunkowej wielkości zdolności produkcyjnych i budżecie, a dopuszczalne jej formy to: dotacje bezpośrednie, zaliczki zwrotne, pożyczki, gwarancje lub korzyści podatkowe obejmujące ulgi podatkowe. Kwota takiej pomocy jest określana w drodze procedury przetargowej zgodnej z zasadami konkurencji, która jest otwarta, jasna, przejrzysta i niedyskryminacyjna oraz oparta na obiektywnych kryteriach, określonych ex ante i minimalizujących ryzyko strategicznego składania ofert, ewentualnie administracyjnie ustalana przez państwo członkowskie na podstawie danych dotyczących kosztów inwestycyjnych każdego wspieranego projektu (pomoc przeznaczona na instalacje fotowoltaiczne, lądowe i morskie elektrownie wiatrowe oraz elektrownie wodne przyznaje się wyłącznie w drodze procedury przetargowej zgodnej z zasadami konkurencji). Intensywność pomocy nie może przekraczać:
- A. 100% całkowitych kosztów inwestycji, jeżeli pomoc jest ustalana w drodze procedury przetargowej zgodnej z zasadami konkurencji;
- B. 45% całkowitych kosztów inwestycji, jeżeli pomoc jest ustalana administracyjnie.
Państwo członkowskie musi jednocześnie zapewnić zgodność takiej pomocy z zasadą „nie czyń poważnych szkód”.
Z kolei w przypadku pomocy operacyjnej na przyspieszenie wprowadzania energii odnawialnej i magazynowania energii jej celem może być produkcja energii ze źródeł odnawialnych, magazynowanie energii elektrycznej lub przechowywanie energii cieplnej, magazynowanie wodoru odnawialnego, biopaliw, biopłynów, biogazu (w tym biometanu) i paliw z biomasy. Pomoc przyznaje się do 31 grudnia 2025 r. w formie dwukierunkowych kontraktów różnicowych, w zależności od ilości energii wyprodukowanej przez instalację, a umowy nie mogą obowiązywać dłużej niż 20 lat po rozpoczęciu działalności przez instalację objętą pomocą.
Kwota takiej pomocy jest określana w drodze procedury przetargowej zgodnej z zasadami konkurencji, która jest otwarta, jasna, przejrzysta i niedyskryminacyjna oraz oparta na obiektywnych kryteriach, określonych ex ante i minimalizujących ryzyko strategicznego składania ofert albo
kurs wykonania ustalony administracyjnie przez właściwy organ regulacyjny ds. energetyki w celu pokrycia oczekiwanych kosztów netto, w tym szacowanego średniego ważonego kosztu kapitału, z uwzględnieniem wszystkich głównych przychodów i wszelkiej już otrzymanej pomocy.
Ponadto pomoc musi mieć na celu przeciwdziałanie nadmiernemu zakłóceniu skutecznego funkcjonowania rynków oraz, w szczególności, zachowanie skutecznej zachęty do działania i sygnałów cenowych. W szczególności nie powinno się zachęcać beneficjentów do oferowania swojej produkcji poniżej kosztów krańcowych ani umożliwiać im otrzymywania pomocy na produkcję w okresach, w których wartość rynkowa tej produkcji jest ujemna. Przedmiotową pomoc przyznaje się w odniesieniu do nowo zainstalowanych lub rozbudowanych mocy wytwórczych, zaś
państwo członkowskie musi zapewnić zgodność z zasadą „nie czyń poważnych szkód”.
POMOC NA OBNIŻENIE EMISYJNOŚCI PRZEMYSŁOWYCH PROCESÓW PRODUKCYJNYCH
Celem jest ułatwienie inwestycji w obniżenie emisyjności działalności przemysłowej w celu szybkiego zmniejszenia zależności od przywozu paliw kopalnych. Warunki takiej pomocy są następujące:
- A. pomoc jest przyznawana na podstawie programów pomocy posiadających szacowany budżet;
- B. maksymalna kwota pomocy indywidualnej, którą można przyznać jednemu przedsiębiorstwu, nie może zasadniczo przekraczać albo 10% całkowitego budżetu dostępnego dla takiego programu, albo 200 mln euro;
- C. pomoc udzielana w formie dotacji bezpośrednich, zaliczek zwrotnych, pożyczek, gwarancji lub korzyści podatkowych obejmujących ulgi podatkowe;
- D. inwestycja musi umożliwiać beneficjentowi osiągnięcie jednego lub obu następujących celów: zmniejszenie bezpośrednich emisji gazów cieplarnianych z jego instalacji przemysłowej, w której źródłem energii lub surowcem są obecnie paliwa kopalne, o co najmniej 40 % w porównaniu z sytuacją sprzed przyznania pomocy poprzez elektryfikację procesów produkcji lub przestawienie się na wykorzystanie wodoru odnawialnego i wodoru elektrolitycznego oraz zmniejszenie zużycia energii w instalacjach przemysłowych w związku z działaniami objętymi pomocą o co najmniej 20% w porównaniu z sytuacją sprzed przyznania pomocy;
- E. w odniesieniu do inwestycji związanych z działalnością objętą systemem handlu uprawnieniami do emisji pomoc musi prowadzić do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych w instalacji beneficjenta pomocy do poziomu poniżej odpowiednich wartości wskaźników emisyjności;
- F. celem pomocy nie może być finansowanie zwiększenia całkowitej zdolności produkcyjnej beneficjenta;
- G. pomoc przyznaje się do 31 grudnia 2025 r., przy czym instalacja lub urządzenia finansowane w ramach inwestycji zostaną ukończone i rozpoczną działanie w ciągu 36 miesięcy od dnia przyznania pomocy (program powinien obejmować skuteczny system kar w przypadku niedotrzymania tego terminu);
- H. pomocy nie można przyznać za samo spełnienie obowiązujących norm unijnych;
- I. pomoc musi skłaniać beneficjenta do podjęcia inwestycji, której w sytuacji braku pomocy nie podjąłby się lub zrealizowałby ją w ograniczony lub odmienny sposób;
- J. koszty kwalifikowalne to różnica między kosztami projektu a oszczędnościami lub dodatkowymi przychodami w porównaniu z sytuacją braku pomocy w całym okresie trwania inwestycji;
- K. intensywność pomocy nie może przekraczać 40% kosztów kwalifikowanych, przy czym można ją zwiększyć o 10 pp. w przypadku pomocy na rzecz średniego przedsiębiorstwa i o 20 pp. w przypadku pomocy na rzecz małego przedsiębiorstwa, jak również o 15 pp. w przypadku inwestycji powodujących zmniejszenie bezpośrednich emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 55% lub zmniejszenie zużycia energii o co najmniej 25% w porównaniu z sytuacją sprzed inwestycji; jako alternatywa kwota pomocy jest określana w drodze procedury przetargowej zgodnej z zasadami konkurencji, która jest otwarta, jasna, przejrzysta i niedyskryminacyjna oraz oparta na obiektywnych kryteriach, określonych ex ante i minimalizujących ryzyko strategicznego składania ofert.
POMOC NA DODATKOWE ZMNIEJSZENIE ZUŻYCIA ENERGII ELEKTRYCZNEJ
Celem takiego wsparcia jest pomoc w złagodzeniu wyjątkowych wzrostów cen energii elektrycznej poprzez zmniejszenie zużycia w przypadku droższych technologii wytwarzania energii elektrycznej obecnie opartych na gazie. Pomoc taka:
- A. musi zapewniać rekompensatę finansową wyłącznie w przypadku, gdy taka rekompensata jest wypłacana za dodatkową niezużytą energię elektryczną w porównaniu z oczekiwanym zużyciem energii w danej godzinie bez procedury przetargowej zgodnej z zasadami konkurencji;
- B. musi mieć na celu przede wszystkim przyczynienie się do osiągnięcia celu polegającego na zmniejszeniu zużycia energii elektrycznej;
- C. jest udzielana na podstawie programów pomocy o szacunkowej wielkości mocy wytwórczych i budżecie;
- D. może być przyznawana w różnych formach, w tym w formie dotacji bezpośrednich, pożyczek i gwarancji;
- E. powinna być przyznawana w drodze procedury przetargowej zgodnej z zasadami konkurencji, która jest otwarta, jasna, przejrzysta i niedyskryminacyjna oraz oparta na obiektywnych kryteriach, określonych ex ante i minimalizujących ryzyko strategicznego składania ofert; przy czym procedury przetargowe zgodne z zasadami konkurencji powinny co do zasady być otwarte na wszelkie możliwe sposoby osiągnięcia dodatkowego zmniejszenia zużycia;
- F. nie może nadmiernie zakłócać prawidłowego funkcjonowania rynku wewnętrznego energii elektrycznej, zaś państwa członkowskie mogą umożliwić skorzystanie z niej beneficjentom transgranicznym.
POMOC NA PRZYSPIESZENIE INWESTYCJI W SEKTORACH O ZNACZENIU STRATEGICZNYM
Celem tego przeznaczenia jest wspieranie inwestycji prywatnych w celu zlikwidowania luki w inwestycjach produkcyjnych w sektorach o znaczeniu strategicznym dla przejścia na gospodarkę o zerowej emisji netto oraz stworzenia zachęt do ich szybkiego wdrożenia, szczególnie w świetle globalnych wyzwań i ryzyka, że nowe inwestycje w tych sektorach zostaną przekierowane do państw trzecich spoza EOG. Pomoc przyznaje się w celu zachęcenia do produkcji urządzeń istotnych dla przejścia na gospodarkę o zerowej emisji netto (baterii, paneli słonecznych, turbin wiatrowych, pomp ciepła, elektrolizerów oraz urządzeń do wychwytywania i składowania dwutlenku węgla), produkcji kluczowych komponentów przeznaczonych do bezpośredniego użytku jako materiał do produkcji ww. urządzeń, produkcji lub odzysku pokrewnych surowców krytycznych niezbędnych do produkcji urządzeń i kluczowych komponentów określonych. Może być ona udzielana na podstawie programów pomocy, w których określono szacowany budżet, przy czym udziela się jej do 31 grudnia 2025 r.
Pomoc można przyznawać w formie dotacji bezpośrednich lub w innych formach, takich jak korzyści podatkowe, subsydiowane stopy oprocentowania nowych pożyczek lub gwarancje na nowe pożyczki.
Beneficjent musi złożyć wniosek o pomoc przed rozpoczęciem prac, a kosztami kwalifikowalnymi są wszystkie koszty inwestycji w rzeczowe aktywa trwałe oraz wartości niematerialne i prawne niezbędne do produkcji lub odzysku wyrobów. Intensywność pomocy nie może przekraczać 15% kosztów kwalifikowalnych, zaś łączna kwota pomocy nie może przekroczyć 150 mln euro na przedsiębiorstwo na państwo członkowskie (z określonymi wyjątkami). W przypadku inwestycji na obszarach objętych pomocą, określonych w mapie pomocy regionalnej, zgodnej z art. 107 ust. 3 lit. c) TFUE (obszary „c”), intensywność pomocy można zwiększyć do 20% kosztów kwalifikowalnych, a łączna kwota pomocy nie może przekroczyć 200 mln euro na przedsiębiorstwo na państwo członkowskie. Z kolei w przypadku inwestycji na obszarach objętych pomocą, określonych w mapie pomocy regionalnej, zgodnej z art. 107 ust. 3 lit. a) TFUE (obszary „a”), intensywność pomocy można zwiększyć do 35% kosztów kwalifikowalnych, a łączna kwota pomocy nie może przekroczyć 350 mln euro na przedsiębiorstwo na państwo członkowskie.
Ponadto, jeżeli pomoc przyznawana jest w formie korzyści podatkowych, pożyczek lub gwarancji, ww. poziomy intensywności można zwiększyć o 5 pp. W przypadku inwestycji dokonywanych przez małe przedsiębiorstwa intensywność pomocy można zwiększyć dodatkowo o 20 pp., a w przypadku inwestycji dokonywanych przez średnie przedsiębiorstwa – o 10 pp. Ponadto beneficjent musi zobowiązać się do utrzymania inwestycji na danym obszarze przez co najmniej 5 lat, albo przez co najmniej 3 lata w przypadku MŚP, od daty ich ukończenia.
Przed przyznaniem pomocy organ przyznający pomoc musi zweryfikować, na podstawie dostarczonych przez beneficjenta informacji, czy istnieje konkretne ryzyko, że inwestycja produkcyjna nie zostanie przeprowadzona na terytorium EOG oraz wykluczyć ryzyko jej przeniesienia w obrębie EOG. Pomocy nie wolno bowiem udzielać w celu ułatwienia przenoszenia działalności produkcyjnej między państwami członkowskimi. W tym celu beneficjent ma obowiązek: potwierdzić, że w ciągu 2 lat poprzedzających złożenie wniosku o przyznanie pomocy nie dokonał przeniesienia do zakładu, w którym ma zostać dokonana inwestycja początkowa objęta pomocą oraz zobowiązać się do niedokonywania takiego przeniesienia w okresie do 2 lat po zakończeniu.
Jednocześnie w drodze wyjątku od zasady pomocy udzielanej w ramach programu pomocowego i na podstawie indywidualnych zgłoszeń w przypadku produkcji wyrobów istotnych dla przejścia na gospodarkę o zerowej emisji netto KE może zatwierdzić, na podstawie art. 107 ust. 3 lit. c) TFUE, pomoc indywidualną do kwoty dotacji, którą beneficjent mógłby w możliwy do udowodnienia sposób otrzymać na równoważną inwestycję w państwie trzecim spoza EOG, o ile spełnione będą następujące warunki:
- A. pomoc zachęca beneficjenta do zlokalizowania projektu inwestycyjnego lub do uruchomienia powiązanych projektów inwestycyjnych niezbędnych do produkcji odpowiednich wyrobów albo całkowicie na obszarze objętym pomocą, określonym na odpowiednich mapach pomocy regionalnej, albo w co najmniej 3 państwach członkowskich EOG, przy czym znaczna część inwestycji kapitałowej jest realizowana na co najmniej 2 obszarach objętych pomocą (istotna część takich znaczących inwestycji powinna być realizowana na obszarze „a”);
- B. pomoc przyznaje się do 31 grudnia 2025 r.;
- C. beneficjent musi zobowiązać się, że do produkcji określonych wyrobów w pkt 85 lit. a) Tymczasowych ram będzie stosować najnowsze dostępne na rynku technologie produkcji, które będą najnowocześniejsze z perspektywy emisji do środowiska;
- D. beneficjent musi złożyć wniosek o pomoc przed rozpoczęciem prac oraz przekazać państwu członkowskiemu wymagane informacje określone w załączniku II, a ponadto musi przedstawić solidne dowody potwierdzające dotacje, które mógłby realnie otrzymać na podobny projekt w państwie spoza EOG, oraz wykazać, że bez otrzymania pomocy planowana inwestycja nie zostanie zrealizowana w EOG; beneficjent musi ponadto przedstawić dowody, że pomoc nie będzie mieć negatywnego wpływu na spójność;
- E. pomoc nie może przekraczać minimalnej kwoty potrzebnej do zachęcenia beneficjenta pomocy do umiejscowienia inwestycji na danym obszarze w obrębie EOG (luka w finansowaniu);
- F. pomocy nie można udzielać w celu ułatwienia przenoszenia działalności produkcyjnej między państwami członkowskimi;
- G. beneficjent musi zobowiązać się do utrzymania inwestycji na danym obszarze przez co najmniej 5 lat albo przez co najmniej 3 lata w przypadku MŚP, od daty jej ukończenia;
- H. pomocy nie można udzielać przedsiębiorstwom znajdującym się w trudnej sytuacji.
Podkreślenia wymaga, że pomoc przewidziana w Tymczasowych ramach podlega obowiązkowi notyfikacji KE i może być przyznana dopiero po uzyskaniu jej zgody. Do państw członkowskich należy decyzja, jakie programy pomocowe zostaną skonstruowane z uwzględnieniem wybranych
przeznaczeń.