„Wprawdzie i podatki, i śmierć są nieuchronne, ale ta druga jest mniej dokuczliwa, bo nie zdarza się co roku” .
- Terry Pratchett
Prawo podatkowe jest jedną z najbardziej zmiennych gałęzi prawa. Wraz z przedstawieniem projektu Polskiego Ładu zostały zapowiedziane kompleksowe zmiany systemu podatkowego, które bez wątpienia wpłyną na sytuację ekonomiczną Polaków. Część nowych rozwiązań Ministerstwo Finansów planuje zaimplementować do ustaw podatkowych już od początku 2022 r.
Ministerstwo Finansów opublikowało dotychczas wyłącznie projekt ustawy zakładającej wprowadzenie szeregu korzystnych dla przedsiębiorców zmian dotyczących ulg podatkowych. Pozostałe zmiany oraz ich założenia zostały przedstawione na konferencji Ministra Finansów, jednak jak dotąd projekty ustaw wprowadzających nie ujrzały światła dziennego.
Na jakie rozwiązania musimy się przygotować? Kto zyska, a kto straci na wprowadzeniu zmian przewidzianych przez Polski Ład?
Polski Ład – czym jest?
Polski Ład to przedstawiony przez obecny Rząd program zmian w systemie podatkowym, w którym zostały uwzględnione propozycje dotyczące wielu dziedzin życia społecznego i gospodarczego. Program ten przewiduje działania i inwestycje w wiele obszarów, m.in. zdrowie, rodzinę czy energetykę. Jak zapowiedziano, podejmowane działania mają doprowadzić do tego, że system podatkowy będzie bardziej społeczny i sprawiedliwy - czyli będzie mniej dokuczliwy dla osób mniej zarabiających i zwiększający oczekiwania wobec bardziej majętnych. Jak zapowiada Ministerstwo Finansów, dla 24 milionów Polaków zmiany podatkowe będą korzystne lub neutralne.
Fundamentem Polskiego Ładu ma być także wzrost wydatków na ochronę zdrowia do 7% PKB, obniżka podatków czy wsparcie rozwoju inwestycji, co może doprowadzić do wygenerowania 500 tys. nowych miejsc pracy, zniesienie obowiązku posiadania wkładu własnego przy zakupie mieszania z wykorzystaniem kredytu hipotecznego oraz możliwość budowy domów do 70 m2 bez konieczności uzyskiwania odpowiednich zezwoleń.
Zmiany dotyczące osób fizycznych
Podniesienie kwoty wolnej od podatku
Zgodnie z przeprowadzonymi badaniami opinii publicznej, wyższa kwota wolna od podatku była najbardziej pożądanym elementem reformy systemu podatkowego, a jej podwyższenie popierało ok. 80% Polaków.
Kwota wolna od podatku to roczny limit zarobków, do którego przekroczenia nie płaci się podatku PIT. Obecnie wynosi ona 8 tys. zł, jednak kwota ta dotyczy wyłącznie osób o najniższych dochodach, bowiem w Polsce obowiązuje degresywna kwota wolna od podatku. Oznacza to, że im wyższe są dochody, tym niższa jest kwota wolna od podatku. W przypadku dochodów powyżej 127 tys. zł kwota wolna od podatku nie istnieje .
Zgodnie z komunikatami Ministerstwa Finansów, kwota wolna od podatku począwszy od 2022 r. ma wzrosnąć do 30 tys. zł. Jak zapowiedział wiceminister finansów Jan Sarnowski, kwota zaproponowana w Polskim Ładzie nie będzie degresywna, a zatem będzie dotyczyła każdego podatnika bez względu na wysokość dochodów.
Jednocześnie nowa wysokość kwoty wolnej od podatku nie wpłynie na sytuację osób do 26. roku życia, które dzięki uldze dla młodych od 1 sierpnia 2019 r. w ogóle nie płacą podatku dochodowego.
Zgodnie z zapowiedziami Ministerstwa Finansów, kwota wolna w wysokości 30 tys. zł będzie dotyczyć wyłącznie osób opodatkowanych według skali podatkowej. Nie będzie ona obejmować podatników rozliczających się ryczałtem, kartą podatkową lub liniowo.
Kwota wolna w nowej wysokości miałaby obowiązywać już od 2022 r.
Podniesienie drugiego progu podatkowego z 85 tys. do 120 tys. zł
Drugi próg podatkowy w wysokości 85 528 zł obowiązuje w Polsce od 2009 r. Od tego czasu zaobserwowano jednak znaczny wzrost zarobków Polaków. Podniesienie kwoty zobowiązującej do zapłaty wyższego podatku jest zatem jak najbardziej racjonalne i ma na celu dostosowanie tych wartości do obecnych realiów gospodarczych. Obecnie II próg podatkowy obejmuje nadwyżkę od kwoty 85 528 zł. Po jej przekroczeniu podatek wynosi 32% od różnicy między dochodem i kwotą 85 528 zł.
To rozwiązanie ma na celu zapewnienie większej ochrony przed nadmierną podwyżką klina podatkowego dla klasy średniej. Drugi próg podatkowy zostanie podniesiony z 85 tys. do 120 tys. zł.
Po wprowadzeniu założeń Polskiego Ładu opodatkowaniu stawką 32% będą podlegały wyłącznie dochody powyżej 120 tys. zł. Podniesienie drugiego progu przyniesie korzyści osobom, których dochód miesięcznie wynosi około 10 tys. zł.
Polski Ład nie zmieni natomiast liczby progów podatkowych czy wysokości obowiązujących stawek podatkowych.
Nieodliczalna składka zdrowotna od podatku oraz zniesienie ryczałtowej składki zdrowotnej dla samozatrudnionych
Obecnie składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 9% podstawy wymiaru, jednakże nie podlega w całości odliczeniu. Odliczeniu podlega jedynie 7,75% podstawy wymiaru, a pozostałe 1,25% nie podlega odliczeniu ani od podatku, ani od dochodu, nie stanowi również kosztu uzyskania przychodu.
W związku z wprowadzeniem Polskiego Ładu planowane jest, by stawka zdrowotna w wysokości 9% dochodu była nieodliczalna od podatku bez względu na rodzaj i formę wykonywanej pracy. Ta zmiana zasadniczo dotyczy wszystkich osób ubezpieczonych i opłacających składki ZUS, jednak najbardziej odczuwalna będzie dla przedsiębiorców indywidualnych prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą i uzyskujących z tego tytułu znaczne dochody.
W efekcie – w sytuacji, gdy składka ta nie będzie powiązana z kwotą wolną od podatku – może to doprowadzić do wzrostu efektywnej stopy podatkowej dla wszystkich osób pracujących aż o 7,75%. Stawka PIT wyniesie wówczas nie 17%, a 24,75% dla osób zarabiających do 120 tys. zł i aż 39,75% dla osób zarabiających powyżej tej kwoty. W przypadku podatników uzyskujących dochody opodatkowane progresywnie (tj. opodatkowanych skalą podatkową 17%/32%, np. pracowników, zleceniobiorców, osób zaangażowanych na podstawie kontraktów menedżerskich czy też prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą opodatkowaną według zasad ogólnych), zmiana ta będzie odczuwalna już przy przychodach brutto powyżej ok. 6 000 PLN miesięcznie.
Dodatkowo planowana jest także likwidacja ryczałtowej składki zdrowotnej dla osób prowadzących działalność gospodarczą, która obecnie wynosi 381 zł miesięcznie. Po wprowadzeniu Polskiego Ładu będzie ona naliczana jako 9% od dochodu, a jednocześnie będzie nieodliczalna od podatku. Zatem w przypadku rozliczających w PIT dochód z działalności gospodarczej w formie liniowej, efektywna stawka podatkowa wzrośnie z 19% do 28%.
Zgodnie z komunikatami Ministerstwa Finansów planowane jest jednak utrzymanie ryczałtowej składki zdrowotnej dla osób prowadzących działalność gospodarczą, które wybrały opodatkowanie ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych. Wysokość składki jednak wzrośnie, ponieważ podstawą jej naliczania ma być 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, a nie jego 75% jak obecnie. To oznacza jej wzrost z 381 zł do ok. 509 zł.
Z punktu widzenia przedsiębiorców Polski Ład może zatem doprowadzić do zwiększenia obciążeń podatkowych dla części podatników.
Ulga dla klasy średniej
W celu zneutralizowania negatywnego efektu wprowadzenia braku możliwości odliczenia składki zdrowotnej od podatku planowane jest także wprowadzenie tzw. ulgi dla klasy średniej, która będzie obejmować osoby zatrudnione na umowę o pracę, które osiągają roczny dochód w przedziale 70-130 tys. zł. W efekcie osoby zarabiające 6-10 tys. zł miesięcznie nie odczują negatywnego wpływu wprowadzonych zmian na swoją sytuację ekonomiczną.
Wspólne rozliczenie z małżonkiem – kwota wolna od podatku nawet do 60 tys. zł
Polski Ład wprowadzi także profity za wspólne rozliczanie się małżonków. Małżeństwa rozliczające się wspólnie będą mogły skorzystać z kwoty wolnej od podatku wynoszącej 60 tys. zł.
Planowane zmiany, obejmują także możliwość wspólnego rozliczenia z małżonkiem już w pierwszym roku trwania małżeństwa, a nie jak obecnie – w roku następującym po roku jego zawarcia.
Polski Ład w dalszym ciągu nie adresuje sytuacji Polaków żyjących w tzw. konkubinacie.
Obniżenie stawek ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych
Planowane jest także obniżenie stawek ryczałtu dla przedsiębiorców z obecnych 17% do 14% i z 15% na 12%. Zgodnie z zapowiedziami premiera Mateusza Morawieckiego, zmiana ta może wejść w życie już od 2022 r.
Takie rozwiązanie będzie korzystne dla samozatrudnionych, którzy zawierają tzw. umowy o współpracę z niewielką liczbą podmiotów, mają niskie koszty działalności (np. brak zatrudnienia) i uzyskują dochód na poziomie 1,5–2-krotności średniej krajowej.
Zmiany dla osób w wieku emerytalnym
W ramach reformy emerytury i renty zostaną podwyższone o wysokość podatku dla świadczeń do poziomu 2500 zł. Emerytura bez podatku oznaczałaby wzrost świadczenia o blisko 20%.
Polski Ład zakłada również wprowadzenie tzw. PIT 0 (który obecnie obowiązuje osoby do 26 roku życia) dla osób, które osiągnęły wiek emerytalny (60/65 lat), ale nie zdecydują się pobierać świadczenia emerytalnego, a dalej będą wykonywać pracę.
Wprowadzenie jednolitego kontraktu o pracę oraz eliminacja tzw. umów śmieciowych
Rząd w ramach Polskiego Ładu planuje ograniczenie wykorzystania umów cywilnoprawnych m.in. dzięki pełnemu oskładkowaniu umów zlecenia (ma to nastąpić już od stycznia 2022 roku!) z perspektywą wprowadzenia jednego kontraktu na pracę, którego celem jest wyeliminowanie podziału zatrudnionych na lepiej i gorzej chronionych.
W praktyce wprowadzenie pełnego oskładkowania umów zlecenia doprowadzi do zmniejszenia atrakcyjności zawierania umów cywilnoprawnych. Wzrośnie wtedy atrakcyjność zatrudniania na podstawie umowy o pracę, co zapewnia pracownikowi także prawo do urlopu czy zwolnienia lekarskiego (potocznie zwane L4). Oskładkowanie umów zlecenia będzie oznaczać także ograniczenie elastyczności form zatrudnienia.
Do tej pory nie zostały jednak przedstawione żadne konkretne założenia mające na celu ujednolicenie zasad zatrudniania. W tym zakresie musimy poczekać na konkretne projekty ustaw.
Zmiany dotyczące przedsiębiorców
Polski Ład będzie dotyczył także przedsiębiorców. W szczególności planowane jest wprowadzenie pakietu innowacyjnego, który został szeroko omówiony w artykule „Podatkowe ulgi na innowację i produkcję – zmiany od 2022 r.” opublikowanym na str. […].
Pakiet ulg na innowację będzie działał równocześnie, na każdym etapie procesu produkcyjnego i będzie obejmował ulgę B+R, IP Box, ulgę na prototyp, ulgę na robotyzację przemysłową i ulgę na wsparcie innowacyjnych pracowników.
Ulga B+R oraz IP Box funkcjonują już w systemie prawnym – ulga B+R została wprowadzona 1 stycznia 2016 r., natomiast ulga IP Box – 1 stycznia 2019 r.
Jak podkreśla wiceminister finansów Jan Sarnowski, ulgi podatkowe obejmą już etap prac nad pomysłem na nowy produkt, czyli obecną ulgę badawczo-rozwojową, której efektem będzie wzmocniony przez wprowadzenie ulgi na zatrudnienie innowacyjnych pracowników. Ulga ta powiązana będzie z kosztem zatrudnienia, więc działać będzie niezależnie od tego, czy przedsiębiorca uzyskuje aktualnie dochód do opodatkowania. Kolejnym etapem będzie przełożenie pomysłu na język praktyki, któremu dedykowana jest ulga na prototyp. W momencie uruchomienia produkcji przedsiębiorców wspierać będzie ulga na robotyzację. Wreszcie niższą stawką opodatkowany będzie dochód ze sprzedaży wymyślonych w ramach działalności B+R i wyprodukowanych w Polsce towarów, co zostanie osiągnięte dzięki uldze IP Box. Wszystkie te rozwiązania będą działać równolegle do siebie i będą wzajemnie wzmacniać swoje działanie.