Nowy formularz informacji do tzw. pomocy covidowej

Jeśli chodzi o wnioskowanie o pomoc publiczną (w tym covidową), zgodnie z art. 37 ust. 5 ustawy o pomocy publicznej, podmiot ubiegający się o pomoc publiczną jest zobowiązany do przedstawienia podmiotowi udzielającemu pomocy szeregu informacji koniecznych do jej udzielenia w zgodzie z obowiązującymi przepisami. Zakres wymaganych informacji jest od wielu lat określony w ww. rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 29 marca 2010 r., jednak po wybuchu pandemii dość szybko okazało się, że dotychczasowy „Formularz informacji przedstawianych przy ubieganiu się o pomoc inną niż pomoc w rolnictwie lub rybołówstwie, pomoc de minimis lub pomoc de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie” (stanowiący załącznik nr 1) z założenia uniwersalny i mający zastosowanie do wielu przeznaczeń pomocy [4], nie przystawał zupełnie do uproszczonych i niestandardowych zasad pomocy covidowej. Na jego podstawie de facto nie było możliwe dokonanie pełnej oceny zgodności pomocy covidowej z prawem UE. Stąd też powstała potrzeba wprowadzenia odrębnego formularza dedykowanego wyłącznie temu konkretnemu przeznaczeniu (z uwagi na jego specyfikę oraz z założenia ograniczony czas trwania). W uzasadnieniu do projektu rozporządzenia wskazano, że nowy formularz nie nakłada na podmioty ubiegające się o pomoc nowych obowiązków informacyjnych, a jedynie ogranicza dotychczas obowiązujące. Takie rozwiązanie ma ułatwić składanie wniosków o pomoc przedsiębiorcom, jak również usprawnić pracę organów udzielających pomocy, zapewniając jednocześnie pełną zgodność krajowych regulacji z prawem unijnym. W § 2 nowelizacji rozporządzenia zamieszczono
tradycyjny przepis przejściowy, zgodnie z którym do informacji przedstawianych przy ubieganiu się o pomoc, w przypadku której wniosek o jej udzielenie został złożony przed dniem wejścia w życie rozporządzenia, stosuje się przepisy dotychczasowe. W przypadku zatem gdy przedmiotowa nowelizacja weszła w życie pomiędzy dniem złożenia wniosku a dniem udzielenia pomocy, wnioskodawca nie musi ponownie przekazywać informacji na nowym wzorze formularza. Nowy formularz informacji podobnie jak te dotychczasowe składa się z kilku części, które omówiono
poniżej.

Część A / A1
(Informacje dotyczące podmiotu, któremu ma być udzielona pomoc publiczna)

Dotyczy standardowych informacji na temat wnioskodawcy, któremu ma być udzielona pomoc, takich jak:

1. identyfikator podatkowy NIP,
2. imię i nazwisko/nazwa,
3. adres miejsca zamieszkania/siedziby,
4. identyfikator gminy w której ma miejsce zamieszkania/siedzibę [5],
5. klasa PKD,
6. wielkość [6],
7. powiązania z innymi przedsiębiorcami,
8. data utworzenia.

Co istotne, analogicznie jak we wszystkich dotychczasowych formularzach postanowiono, że w przypadku gdy o pomoc wnioskuje wspólnik spółki cywilnej, jawnej, partnerskiej, komplementariusz spółki komandytowej albo komandytowo-akcyjnej (niebędący akcjonariuszem), w związku z działalnością prowadzoną w tej spółce, w formularzu podaje się informacje dotyczące tej spółki [7]. W przypadku spółki cywilnej należy podać NIP tej spółki, nazwę pod jaką ona funkcjonuje na rynku oraz miejsce prowadzenia działalności, zaś w przypadku braku nazwy i miejsca prowadzenia działalności – imiona i nazwiska oraz adresy wszystkich jej wspólników. Rozwiązanie takie ma związek z pojęciem beneficjenta pomocy publicznej, którym w tym przypadku jest sama spółka. W przypadku takich podmiotów w praktyce może powstać wątpliwość, kto jest beneficjentem takiej pomocy (spółka czy poszczególni wspólnicy), a w związku z tym, kto powinien przedłożyć formularz informacji. Chociażby w odniesieniu do spółki cywilnej, wątpliwości te są zasadniczo konsekwencją podejścia w prawie polskim do jej podmiotowości, czy
też charakteru prawnego. Przykładowo, na gruncie podatku od nieruchomości na ogół przyjmuje się, że podatnikami są poszczególni wspólnicy spółki cywilnej (jako osoby posiadające podmiotowość prawną), będący współwłaścicielami lub współposiadaczami nieruchomości (np. działki, gruntu), nie zaś sama spółka cywilna, którą traktuje się właściwie jako cywilnoprawną umowę tych osób. Takie podejście do spółki cywilnej w porządku krajowym może pogłębiać wątpliwości, od kogo żądać formularza informacji. Tymczasem z punktu widzenia prawa unijnego to spółka cywilna powinna być traktowana jako przedsiębiorca, stanowiąc według unijnej nomenklatury „jeden organizm gospodarczy”. W ramach spółki cywilnej, niezależnie od stopnia akcentu położonego w prawie krajowym na poszczególnych wspólników, nie ulega wątpliwości, że prowadzą oni wspólne przedsięwzięcie, czyli jest to jedna i konkretna działalność gospodarcza (nie zaś tyle ich rodzajów ilu wspólników). Pomimo istnienia umowy cywilnoprawnej pomiędzy wspólnikami, zostaje ona zawarta z myślą o realizacji określonego celu gospodarczego, jaki wspólnicy chcą osiągnąć oraz rodzaj działalności, która ma być prowadzona. Podejście takie jest zbieżne z unijnym prawem konkurencji, gdzie za jednego przedsiębiorcę uznaje się niekiedy wręcz całą grupę przedsiębiorstw, czy też strukturę bardziej złożoną nawet, gdy składa się ona z kilku osób fizycznych lub prawnych (np. koncern, holding, spółkę matkę wraz z jej spółkami córkami, osoba fizyczna wraz z kontrolowanymi przez nie w całości spółkami). Zgodnie z orzecznictwem TS, pojęcie beneficjenta pomocy „nie ogranicza się jedynie do pojedynczego podmiotu prawnego, ale może też obejmować całą grupę przedsiębiorstw” [8].
Ponieważ w praktyce fizycznie wniosek na ogół składają poszczególni wspólnicy spółek osobowych (np. wspólnik uprawniony do dokonania tej czynności), o ile ma to miejsce w związku z działalnością prowadzoną w tej spółce, w części A1 formularza informacji zobowiązano dodatkowo do podania informacji odnoszących się do wspólnika albo komplementariusza, który o taką pomoc wystąpił, tj. jego NIP (o ile takowy posiada), imię i nazwisko albo nazwę oraz adres miejsca zamieszkania albo adres jego siedziby. W takich przypadkach, choć formalnie wnioskodawcą jest wspólnik/komplementariusz, beneficjentem pomocy pozostaje nadal spółka. Oczywiście część A1 wypełnia się wyłącznie wówczas, gdy o pomoc wnioskuje wspólnik spółki cywilnej, jawnej albo partnerskiej albo komplementariusz spółki komandytowej albo komandytowo-akcyjnej niebędący akcjonariuszem, w związku z działalnością prowadzoną w tej spółce, a zatem kiedy w ogóle mamy do czynienia z taką spółką. W przeciwnym wypadku (działalności prowadzonej w innej formie prawnej) części A1 w ogóle się nie wypełnia.

Kolejną informacją, która wymaga doprecyzowania jest klasa działalności (część A pkt 5) określona zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 24 grudnia 2007 r. w sprawie Polskiej Klasy Działalności (PKD). W tym zakresie należy mieć na uwadze, że zasadniczo podaje się klasę działalności, w związku z którą podmiot ubiega się o pomoc (która ma bezpośredni związek z pomocą, o którą ubiega się wnioskodawca). Dopiero w sytuacji, gdy brak jest możliwości ustalenia jednej takiej działalności, podaje się klasę PKD tej działalności, która generuje największy przychód. Analogiczna zasada obowiązuje przy sporządzaniu sprawozdania z udzielonej pomocy w aplikacji SHRIMP, gdzie w kolumnie 11 (Klasa PKD) należy podać klasę działalności (4 pierwsze znaki), w związku z którą beneficjent otrzymał pomoc, określoną zgodnie z rozporządzeniem RM z 24 grudnia 2007 r. w sprawie PKD (+ dodatkowo skrótowe oznaczenie stosowanej klasyfikacji „/07”). O ile jednak brak jest możliwości ustalenia działalności, w związku z którą beneficjent otrzymał pomoc, należy podać klasę PKD tej działalności, która generuje największy przychód.
Z kolei wielkość przedsiębiorcy, o której mowa w pkt 6 część A formularz informacji ustalana jest w oparciu o zasady określone w załączniku nr 1 do rozporządzenia KE nr 651/2014. Wynika
z niego, że w celu ustalenia wielkości przedsiębiorstwa należy przede wszystkim dysponować liczbą jego pracowników oraz rocznym obrotem lub sumą aktywów (sumą bilansową). Przykładowo,
w oparciu o takie kryteria mikroprzedsiębiorstwo to podmiot, który zatrudnia do 10 pracowników, zaś roczny obrót lub suma aktywów (suma bilansowa) nie przekracza 2 mln euro.
Kolejne progi wynoszą odpowiednio:

• dla małego przedsiębiorstwa (do 50 pracowników i do 10 mln euro rocznego obrotu/sumy bilansowej),
• dla średniego przedsiębiorstwa (do 250 pracowników i do 50 mln euro rocznego obrotu/43 mln euro sumy bilansowej),
• dla przedsiębiorstwa dużego (powyżej 250 pracowników i powyżej 50 mln euro rocznego obrotu/43 mln euro sumy bilansowej).

Co istotne, zarówno próg zatrudnienia, jak i progi finansowe muszą zaistnieć łącznie co oznacza, że przekroczenie choćby jednego z nich spowoduje zmianę statusu przedsiębiorstwa. O ile zachowanie progu zatrudnienia jest obowiązkowe, o tyle w przypadku pułapu dotyczącego rocznego obrotu lub sumy aktywów (sumy bilansowej) przedsiębiorstwo może wybrać jedno z nich, np. to bardziej korzystne. Co wymaga podkreślenia, utrata statusu przedsiębiorcy z uwagi na zmianę parametrów finansowych czy zatrudnienia (np. z mikro na małego lub średniego przedsiębiorcę)
nie następuje z dnia na dzień, lecz dopiero wówczas, gdy przekroczenie poziomu zatrudnienia lub pułapu finansowego powtórzy się przez 2 kolejne okresy obrachunkowe. Jeśli więc przykładowo
mikroprzedsiębiorca z dnia na dzień zwiększy zatrudnienie nawet o kilkadziesiąt osób nie oznacza to, że przekształci się automatycznie w przedsiębiorcę małego czy średniego, lecz nastąpi to de facto dopiero po upływie 2 kolejnych okresów obrachunkowych.
Na gruncie rozporządzenia KE nr 651/2014 konieczne jest dodatkowo ustalenie, czy dane przedsiębiorstwo działa w sposób autonomiczny, tj. czy nie jest w jakiś sposób powiązane z innym lub innymi przedsiębiorstwami, a jeśli tak by było, to w zależności od stopnia takiego powiązania, powstaje konieczność uwzględnienia (dodania) danych (finansowych i dotyczących zatrudnienia) przedsiębiorstw z nim powiązanych. Wielkość ustala się wówczas nie tylko w oparciu o jego wskaźniki, lecz również w oparciu o dane przedsiębiorstw z nim powiązanych. W zależności jednak od stopnia powiązania obowiązuje różny stopień uwzględniania tych wskaźników. I tak w przypadku tzw. przedsiębiorstw partnerskich, tj. takich gdzie zachodzi relacja polegająca na tym, że jedno przedsiębiorstwo posiada w innym przedsiębiorstwie co najmniej 25% lub więcej kapitału lub praw głosu nie więcej jednak niż 50%, wielkość przedsiębiorstwa ustala się nie tylko
w oparciu o wskaźniki rozpatrywanego przedsiębiorstwa, lecz również w oparciu o dane przedsiębiorstw pozostających z nim w określonym związku zgodnie z zasadą proporcjonalności. Oznacza to, że do danych (finansowych i dotyczących zatrudnienia) przedsiębiorstwa partnerskiego należy dodać dane każdego przedsiębiorstwa partnerskiego proporcjonalnie do procentowego udziału w kapitale lub prawach głosu. Z kolei w przypadku tzw. przedsiębiorstw powiązanych (związanych), tj. takich gdzie jedno z nich kontroluje bezpośrednio lub pośrednio, większość głosów w innym przedsiębiorstwie lub wywiera na nie dominujący wpływ, wielkość takiego przedsiębiorstwa ustala się nie tylko w oparciu o jego wskaźniki, lecz również w oparciu o dane przedsiębiorstw z nim powiązanych, przy czym obowiązuje tu dalej idąca zasada, zgodnie z którą dane dotyczące zatrudnienia oraz dane finansowe każdego z przedsiębiorstw związanych dodaje się w całości (a nie jak poprzednio tylko proporcjonalnie do udziałów). W części A pkt 7 formularza informacji zobowiązano wnioskodawców do przedstawiania informacji o powiązaniach z innymi przedsiębiorcami.
To wymóg wynikający z faktu, że podmioty o złożonej strukturze, na które składa się wiele powiązanych ze sobą jednostek o odrębnej osobowości prawnej, należy w określonych przypadkach traktować jak jeden organizm gospodarczy. Ponieważ w zakresie powiązań odesłano do załącznika nr I do rozporządzenia KE nr 651/2014, należy doprecyzować, że chodzi konkretnie o art. 3 ust. 3 ww. załącznika, tj. przedsiębiorstwa pozostające ze sobą co najmniej w jednej z określonych relacji:

• posiadanie większości praw głosu akcjonariusza, wspólnika lub członka,
• prawo wyznaczania lub odwoływania większość członków organu administracyjnego, zarządzającego lub nadzorczego innego przedsiębiorstwa,
• prawo wywierania dominującego wpływ zgodnie z umową zawartą z tym przedsiębiorstwem lub postanowieniami w jego akcie założycielskim/statucie lub umowie spółki,
• przedsiębiorstwo będące akcjonariuszem/udziałowcem lub członkiem innego, samodzielnie kontroluje, zgodnie z porozumieniem z innymi akcjonariuszami/udziałowcami lub członkami
  tego przedsiębiorstwa, większość praw głosu akcjonariuszy/udziałowców lub członków w tym przedsiębiorstwie.

Co istotne, przedsiębiorstwa, które pozostają w jednym z ww. związków za pośrednictwem co najmniej jednego przedsiębiorstwa lub inwestora również traktuje się jako powiązane [9]. Z kolei przedsiębiorstwa pozostające w jednym z takich związków za pośrednictwem osoby fizycznej lub grupy osób fizycznych działających wspólnie traktuje się jak przedsiębiorstwa powiązane, jeżeli prowadzą swoją działalność lub część działalności na tym samym właściwym rynku lub rynkach pokrewnych [10]. Przy czym rynek pokrewny definiowany jest jako rynek dla danego produktu lub usługi znajdujący się bezpośrednio na wyższym lub niższym szczeblu rynku w stosunku do właściwego rynku (np. rynek samochodów osobowych oraz rynek części zamiennych do samochodów osobowych) [11]. W przypadku wskazania na wystąpienie przynajmniej jednego z powiązań (poprzez zaznaczenie co najmniej jednej odpowiedzi twierdzącej), wnioskodawca jest zobowiązany do przestawienia identyfikatorów podatkowych NIP wszystkich powiązanych z nim przedsiębiorców.

Część B
(Informacje dotyczące sytuacji ekonomicznej podmiotu, któremu ma być udzielona pomoc publiczna)

W tej części formularza przedstawia się informację o sytuacji ekonomicznej wnioskodawcy na dzień 31 grudnia 2019 r. oraz na dzień ubiegania się o pomoc. Ta pierwsza data wynika z faktu, że w przypadku wielu rodzajów pomocy określonych w Tymczasowych ramach (np. najpopularniejszej sekcji 3.1, na której oparto art. 15p Ustawy antykryzysowej) pomoc nie może być udzielona przedsiębiorcom, którzy na dzień 31 grudnia 2019 r. znajdowali się już w trudnej sytuacji ekonomicznej w rozumieniu art. 2 pkt 18 rozporządzenia KE nr 651/2014. Ponieważ wskutek wyniku epidemii, zdecydowana większość przedsiębiorców znalazła się w trudnościach, co de facto uniemożliwiałoby uzyskanie pomocy przez kogokolwiek z nich, KE określiła ww. datę, która z założenia nie była jeszcze powiązana z pandemią, przyjmując założenie, że pogorszenie sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa po tej dacie było wyłącznie wynikiem zaburzeń w gospodarce spowodowanych epidemią COVID-19, a nie wynikało z indywidualnych przyczyn leżących po stronie przedsiębiorcy. Skutkuje to zatem koniecznością zweryfikowania sytuacji ekonomicznej wnioskodawcy nie tylko tradycyjnie na dzień ubiegania się o pomoc, ale również na dzień 31 grudnia 2019 r. W praktyce możemy mieć do czynienia zasadniczo z kilkoma sytuacjami:

1. przedsiębiorca był w trudnej sytuacji już w dniu 31 grudnia 2019 r. i jest w niej nadal na dzień ubiegania się o pomoc;
2. przedsiębiorca był w trudnej sytuacji już w dniu 31 grudnia 2019 r., zaś obecnie jest w dobrej kondycji;
3. przedsiębiorca nie był w trudnej sytuacji na dzień 31 grudnia 2019 r., ale jest w trudnej sytuacji na dzień ubiegania się o pomoc;
4. przedsiębiorca nie był w trudnej sytuacji na dzień 31 grudnia 2019 r. i nie jest w trudnej sytuacji na dzień ubiegania się o pomoc.

Należy mieć jednak na uwadze, że pkt 1 części B formularza informacji odnosi się wyłącznie do określonych form prowadzenia działalności, tj. spółki akcyjnej, spółki z o.o., spółki komandytowo-akcyjnej, spółki jawnej, spółki komandytowej, spółki partnerskiej oraz spółki cywilnej.

Co więcej, w wyniku ostatniej nowelizacji Tymczasowych ram [12] regułę dotyczącą oceny sytuacji ekonomicznej zliberalizowano w stosunku do mikro i małych przedsiębiorców, dopuszczając
możliwość udzielania im pomocy, nawet jeśli byli w dniu 31 grudnia 2019 r. w trudnej sytuacji ekonomicznej, pod warunkiem jednak, że:

• nie są objęte postępowaniem upadłościowym na podstawie prawa krajowego oraz
• nie otrzymały pomocy na ratowanie ani pomocy na restrukturyzację.

Stąd też w pkt 3 części B formularza informacji pojawia się pytanie o to, czy na dzień ubiegania się o pomoc mikroprzedsiębiorca lub mały przedsiębiorca jest objęty postępowaniem upadłościowym. Z kolei pytanie o korzystanie przez mikro lub małego przedsiębiorcę z pomocy na ratowanie lub restrukturyzację umieszczono w pkt 4 części D formularza informacji. Co więcej, w przypadku pomocy objętej Sekcją 3.9 Tymczasowych ram, czyli w praktyce gminnej przedłużenia terminów płatności rat podatku od nieruchomości z art. 15q Ustawy antykryzysowej, nie
trzeba w ogóle badać sytuacji ekonomicznej przedsiębiorcy. Przy okazji nowelizacji omawianego rozporządzenia w przypadku pomocy covidowej zrezygnowano z obowiązku przedkładania
sprawozdań finansowych (§2 ust. 3 pkt 2). Jak wskazano w uzasadnieniu do projektu nowelizacji ”w związku z COVID-19 wielu przedsiębiorców może mieć problem z terminowym sporządzaniem sprawozdań finansowych, w wyniku czego istniejący w rozporządzeniu obowiązek ich przedkładania w znacznym stopniu utrudniałby możliwość ubiegania się o pomoc publiczną”. Warto przypomnieć, że takich sprawozdań finansowych dotychczas nie musieli przekazywać jedynie mikro i mali przedsiębiorcy ubiegający się o pomoc publiczną (inną niż de minimis), jeżeli do ustalenia wartości takiej pomocy nie było konieczne ustalenie stopy referencyjnej mającej zastosowanie do wnioskodawcy (§2 ust. 3 pkt 1). W przypadku jednak pomocy covidowej postanowiono generalnie zrezygnować z tego wymogu, niezależnie od wielkości przedsiębiorstwa.
Jeśli chodzi o same przesłanki trudnej sytuacji ekonomicznej wymienione w pkt 1 lit. a) – d) części B formularza informacji są to:

• w przypadku spółki akcyjnej, sp. z o.o. oraz spółki komandytowo-akcyjnej – utrata więcej niż połowy kapitału (w formularzu ujęta jako sytuacja, w której wysokość niepokrytych strat przewyższa 50% wysokości kapitału zarejestrowanego)[13],
• w przypadku spółki jawnej, spółki komandytowej, spółki partnerskiej oraz spółki cywilnej – utrata więcej niż połowy kapitału (w formularzu ujęta jako sytuacja, w której wysokość niepokrytych strat przewyższa 50% wysokości kapitału według ksiąg spółki),
• spełnianie kryteriów do objęcia postępowaniem upadłościowym,
• w przypadku dużych przedsiębiorców – w ciągu 2 ostatnich lat stosunek długów do kapitału własnego większy niż 7,5 a stosunek zysku operacyjnego powiększonego o amortyzację do odsetek niższy niż 1.
• Zaznaczenie przynajmniej jednej odpowiedzi twierdzącej oznacza, że przedsiębiorca znajduje się w trudnej sytuacji ekonomicznej.