O strategii podatkowej podatnicy już zapewne usłyszeli. Doradcy podatkowi, dyrektorzy przedsiębiorstw, a także eksperci od public relations rozpoczęli przygotowania do pierwszego w Polsce sprawozdania z realizacji strategii podatkowej za 2020 r., o którym mowa w art. 27c ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych [1]. Od czego jednak zacząć i do czego tak naprawdę dążyć?
Strategie podatkowe to także Tax Control Framework
Zarówno mikro jak i największe przedsiębiorstwa rozwojowe myślą o skutkach podatkowych każdej decyzji biznesowej. Czasem jej wdrożenie zależy właśnie od aspektów podatkowych. Strategie rozwojowe dla biznesu, plany ekspansji, czy też ograniczenia (np. sfery wydatkowej), mają jeden nadrzędny cel: maksymalizację zysków przedsiębiorstwa. W języku obiegowym strategia podatkowa bywa uznawana za plan działania na rzecz obniżenia podatków jako uniwersalne narzędzie do optymalizacji. Strategia podatkowa to jednak coś więcej niż tylko chęć zmniejszenia należności podatkowych. Strategia podatkowa tworzona jest zespołowo podatnik-doradca podatkowy w celu zgodnego z prawem wpływania na wysokość kwoty podatku, poprzez wykorzystanie dostępnych, legalnych możliwości, jak choćby podatku estońskiego, SSE/PSI, ulg badawczo-rozwojowych. Strategia podatkowa jako taka musi więc optymalizować strukturę dochodów firmy, ale także wydatków, w tym wydatków osobistych. Obejmuje analizę tego, jak struktura przedsiębiorstwa wpływa na ostateczny zysk, a następnie jak ten zysk wpływa na wysokość podatków, które zaś realnie mogą wspierać otoczenie firmy, ludzi i ważne dla przedsiębiorstwa sprawy. Może to być misja o charakterze globalnym i wyniosłym jak chęć przeciwdziałania zmianom klimatycznym, ale także odpowiednia ekspozycję przedmiotu działalności jako społecznie i gospodarczo pożądanego. Strategia podatkowa to długoterminowa wizja przyszłości finansowej i biznesowej firmy (nie tylko podatkowej) oraz wizja otoczenia, na które ta firma wpływa. Dlatego strategia podatkowa powinna być zaprojektowana na lata, jeśli nie dziesięciolecia.
Od 2021 r. polski ustawodawca podatkowy posługuje się w treści art. 27c ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych pojęciem strategia podatkowa, choć co istotne, nie oczekuje jej od podatnika na piśmie.
Wskazane przepisy nie zawierają jednak definicji tego pojęcia. Wśród praktyków prawa[2] podnosi się, że pomocne zatem mogą być Wytyczne w zakresie Ram Wewnętrznego Nadzoru Podatkowego w ramach programu współdziałania prowadzonego przez Ministerstwo Finansów[3]. Na gruncie tego odwołania strategia podatkowa odnosić się powinna do płaconych przez przedsiębiorstwo podatków jako realizacji odpowiedzialności tego przedsiębiorstwa wobec ludzi i środowisk lokalnych. Ministerstwo podnosi, że „płacenie podatków we właściwej kwocie i właściwym czasie jest traktowane jako należy zwrot części zysku do społeczeństwa, w którym podmiot funkcjonuje i wykorzystuje jego zasoby”.
Sam Program Współdziałania, do którego przygotowano ww. Wytyczne to nowa forma współpracy Krajowej Administracji Skarbowej z ich kluczowymi klientami, dużymi podatnikami. Relacja ta oparta ma być na wzajemnym zaufaniu i zrozumieniu oraz transparentności wykraczającej poza ustawowe obowiązki. Założenia Programu, które uwzględniają wytyczne OECD, winny umożliwić podatnikom prowadzenie działalności gospodarczej w warunkach pewności prawa podatkowego i zapewnienia szereg korzyści wynikających z przystąpienia do Programu. Sam Program – wg założeń rządowych – bazuje na już funkcjonujących u każdego podatnika ramach wewnętrznego nadzoru podatkowego (Tax Control Framework)[4]. Organy podatkowe chcą, aby publikowanie sprawozdań z realizacji strategii podatkowych, wpisanych w Program Współdziałania stanowiło część Tax Control Framwork jako realizacja odpowiedzialności społecznej przedsiębiorstwa. W uzasadnieniu do nowelizacji wskazano, że podstawowym celem proponowanych zmian jest dążenie do zwiększenia transparentności podatkowej podatników odgrywających istotną rolę na polskim rynku.
Strategia już istnieje
Z powyższego wynika, że podatkowa strategia istnieje od początku koncepcji każdego biznesu, od jego zarodka, choć oczywiście może ewoluować. Czy zatem trzeba podjąć pierwszy krok do jej przygotowania? Co do zasady nie, ten etap już jest zrealizowany. Niestety nie każde przedsiębiorstwo zobligowane do spełnienia nowego obowiązku podatkowego polegającego na przygotowaniu sprawozdania z realizacji strategii podatkowej, ma zwizualizowane misje i wizje swoich przedsięwzięć, a znakomita większość z tych co mają – nie ma ich utrwalonych na piśmie. Zatem w jakimś sensie każdy podatnik musi dokonać nowych wizualizacji. Rok 2021 w tym względzie daje zatem także szanse na usystematyzowanie i odpowiednią hierarchizację wartości, które realizuje firma, a także na weryfikację podziału zadań, struktury firmy, potrzeby zewnętrznego wsparcia itd.
Przypomnijmy, że obowiązek publikowania informacji o realizowanej strategii podatkowej dotyczy podatników, których przychody w poprzednim roku przekroczyły równowartość 50 mln euro, a także działających w formie podatkowej grupy kapitałowej (niezależnie od wysokości przychodów grupy). W istocie są to więc podmioty, których indywidualne dane są publikowane przez ministra właściwego ds. finansów publicznych, z wyłączeniem spółek nieruchomościowych niespełniających kryterium wielkości przychodów i nienależących do podatkowych grup kapitałowych.
Informacje o przyjętych strategiach, o ich założeniach, misjach i wizjach, a także celach do realizowania na najbliższe lata będą dostępnie publicznie, w języku polskim, na stronach internetowych. Dostęp do tych danych będzie miał więc każdy, w tym konkurencja, klienci, banki i organy podatkowe. Przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych zawierają elementy, które powinno zawierać sprawozdanie z realizowanej strategii podatkowej, przy czym jest to katalog otwarty (ustawodawca posługuje się wyrażeniem „w szczególności”). Zakres wymaganych danych obejmuje informacje o procesach oraz procedurach dotyczących zarządzania wykonywaniem obowiązków podatkowych, o współpracy z KAS, informacje o realizacji przez podatnika obowiązków podatkowych, informacje dotyczące transakcji z podmiotami powiązanymi, informacje o planowanych lub podejmowanych przez podatnika działaniach restrukturyzacyjnych, dane o liczbie przekazanych informacjach o schematach podatkowych, informacje co do wniosków o wydanie interpretacji indywidualnych, ogólnych, wiążącej informacji stawkowych, akcyzowych, a także dane dotyczące rozliczeń podatkowych w krajach stosujących szkodliwą konkurencję podatkową. Publikowanie informacji o strategii jest zatem działaniem także wizerunkowym i powinno być przemyślane i sprawdzone przez sztab PR-owców.
Przedsiębiorco, przypomnij sobie… swoje marzenie!
Czy pisać strategię podatkową? Warto. Obowiązek publikacji informacji o strategii podatkowej jest coroczny, nie incydentalny. Sprawozdać trzeba coś, co istnieje i było realizowane. Strategia nie musi być odpowiednio spisana, ale utrwalenie fundamentów przełożyć się może na sukces w wielu obszarach. Jak zatem stworzyć strategię podatkową? Krok pierwszy: przedsiębiorco, zwizualizuj swoje wyniki, zaczynając od marzeń. Należy zadać sobie pytanie, gdzie i w jakich okolicznościach funkcjonujemy dzisiaj, a jak miałoby to wyglądać w przyszłości? Jest to ważne, aby obrać cele biznesowe i inwestycyjne kształtujące samą firmę i jej otoczenie uwzględniając wielkość, strukturę organizacyjną, rodzaje prowadzonej działalności gospodarczej i ryzyka, jakie daje się zidentyfikować.
Krok drugi to odpowiednia mapa podmiotu, szczegółowy przegląd istniejącej struktury własności i potencjalnej chęci ekspansji i zmian. To istotne, aby określić, co należy zmienić z punktu widzenia optymalizacji podatków i ochrony aktywów. W celu wpłynięcia na podatek, trzeba zmienić stan faktyczny. Strategia podatkowa na jakimś etapie opiera się więc o odpowiednie zidentyfikowanie faktów dotyczących struktury firmy i jej dochodów. Rozumiejąc to, jak przepisy podatkowe wpływają na wynik finansowy i ostateczny zysk, można opracować cele firmy i narzędzia do ich realizacji. Ten krok kończy obszerna mapa, która kieruje resztą strategii.
Krok trzeci to weryfikacja zagrożeń i możliwości podatkowych – ryzyk z zawieranych kontraktów, sposobu zatrudnienia kadry (umowa o pracę, kontrakty menadżerskie, samozatrudnienie, inne), dostępnych ulg, o które przedsiębiorstwo się nie ubiega, ale mogłoby, w tym wpływu robotyzacji firmy na realia pracownicze i środowiskowe. Ta część to także odpowiedź na pytanie: kto i jak wspiera kierownictwo firmy w tym obszarze.
Strategia podatkowa powinna wreszcie obrazować formuły decyzyjne, a także obejmować cele i środki umożliwiające prawidłową i terminową realizację obowiązków podatkowych biorąc pod uwagę wizję świata, na którą wpływa podstawowa działalność największych podatników. Strategia powinna odnosić się do realnych możliwości ograniczenia ryzyka podatkowego i ponoszenia go na takim poziomie, aby móc go zaakceptować (tzw. apetyt na ryzyko[5]). Jednocześnie przy tym bardzo ważny jest sam poziom zaangażowania kadry kierowniczej w procesy planowania podatkowego, kontroli spójności wizji i misji przedsiębiorstwa także przy wykorzystywaniu prostych instrumentów podatkowych, realizacji codziennych obowiązków i oceny oraz akceptacji potencjalnych nieprawidłowości. Strategii nie realizuje sama księgowość, nawet doskonale do tego przygotowana, nie jest to bowiem obowiązek formalny, co raczej wprost koncepcyjny i wizerunkowy. działalności
Krok czwarty to ocena kontrahentów – dostawców i odbiorców, w tym producentów oraz beneficjentów ostatecznych. Strategia podatkowa powinna uwzględniać też kwestie zarządzania relacjami z samą Krajową Administracją Skarbową i innymi organami administracji publicznej. Zarządzanie relacjami biznesowymi i administracyjnymi powinno się opierać o przyjęte zasady zewnętrznej i wewnętrznej komunikacji, zakresu przekazywanych i pobieranych danych – w każdym wymiarze. Istotą strategii podatkowej jest wizualizacja podejście podatnika do dbania o transparentność gospodarczą i podatkową. W tym obszarze szczegółowej analizy wymaga bezpośrednia i pośrednia współpraca z podmiotami mającymi korzenie w krajach stosujących szkodliwą konkurencję podatkową – pod kątem wykazania potencjału biznesowego, szans ekonomicznych jakie ona daje, oceniając przy tym zagrożenia jakie przynosi – dla podatnika, dla regionu, dla kraju i całej UE.
Wystarczy tylko poinformować
Jak wskazuje wprost treść art. 27c ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych podatnicy są zobowiązani do sporządzania i podawania do publicznej wiadomości informacji o realizowanej strategii podatkowej za rok podatkowy, a już w domyśle: „w oparciu o istniejące strategie podatkowe”. Wyłączeniu spod ujawnienia podlegają jedynie informacje objęte tajemnicą handlową, przemysłową, zawodową lub procesu produkcyjnego.
Obowiązki ustawowe obejmując terminowe zaprezentowanie informacji o realizowanej strategii podatkowej na stronie internetowej, a także złożenie informacji o adresie witryny internetowej, na którą trafi sprawozdanie do właściwego naczelnika urzędu skarbowego. Na realizację powyższych obowiązków podatnicy mają dwanaście miesięcy od zakończenia roku podatkowego.
Kary za niewykonania obowiązku opublikowania informacji o realizowanej strategii podatkowej, przewidziane są bezpośrednio w ustawie podatkowej. Karę pieniężną nakłada naczelnik urzędu skarbowego w drodze decyzji, w wysokości do 250 000 zł.
Podatnicy, którzy zawarli umowę o współdziałanie, są zwolnieni z realizacji obowiązków formalnych (sprawozdawczych) nałożonych w art. 27c ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.
Celem takiej umowy jest zapewnienie przestrzegania przez podatnika przepisów prawa podatkowego w warunkach przejrzystości podejmowanych działań oraz wzajemnego zaufania i zrozumienia między organem podatkowym a podatnikiem, przy uwzględnieniu charakteru prowadzonej przez podatnika działalności. Wzajemne korzyści jakie taka forma współpracy daje stronom powodują, że ustawodawca uznał, że możemy mówić o dostatecznej transparentności podatkowej.
Podsumowanie
Przedstawiciele praktyki prawa podatkowego wskazują na kosztowność w przygotowaniu strategii podatkowej, wątpiąc przy tym, czy ten nowy obowiązek rzeczywiście wpłynie na lepszą transparentność podatkową największych podatników. Można spodziewać się zdawkowych informacji o należytym wypełnianiu powinności podatkowych poprzez odpowiednia procedurę obiegu dokumentów, akceptacji faktur, weryfikację białej listy podatników, VIES, także poprzez wsparcie z kancelarii prawnych, doradców podatkowych, pakietów szkoleń doskonalących umiejętności i kwalifikacje zawodowe kadr księgowych. Zapewne zmaterializuje to obowiązki informacyjne, ale czy wpłynie na lepszą przejrzystość podatkową?