Autor wpisu
Rafał Dowgier
profesor doktor habilitowany nauk prawnych, pracownik Katedry Prawa Podatkowego na Wydziale Prawa Uniwersytetu w Białymstoku; członek Zespołu Eksperckiego ds. Lokalnego Prawa Podatkowego
Rolnik „akcyzowiec” zmarł 29 stycznia 2023 r. Czy w tej sytuacji wniosek może złożyć jego żona, mimo że faktury są na nieżyjącego męża? Na decyzji wymiarowej widnieje tylko zmarły, ponieważ żona nie jest wpisana w księgach wieczystych jako współwłaścicielka. Wniosek na zwrot akcyzy złożyłaby jako posiadaczka, ponieważ ona będzie dalej użytkowała te grunty.
We wskazanym stanie faktycznym kluczowe jest pytanie o charakter uprawnienia do zwrotu podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej. Mając na uwadze postanowienia ustawy z dnia 10 marca 2006 r. o zwrocie podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej (tekst jednolity: Dz.U. z 2022 r. poz. 846 ze zm.), która reguluje ten zwrot, należy przyjąć, że uprawnienie to ma charakter publicznoprawny. Zwrot jest udzielany na podstawie wniosku rozpoznawanego w postępowaniu administracyjnym, w oparciu o wydaną przez właściwy organ administracji publicznej decyzję. Z tego względu uprawnienie do zwrotu akcyzy nie należy do spadku. Jego sukcesja, podobnie jak w przypadku innych praw i obowiązków publicznoprawnych, wymagałaby odrębnej regulacji. W zakresie prawa podatkowego odpowiednie podstawy prawne zawiera ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jednolity: Dz.U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.). Sukcesja podatkowa ma miejsce na zasadach określonych w art. 93 i nast. tej ustawy. Jednak te przepisy nie mogą być stosowane do zwrotu podatku akcyzowego. Stosowanie Ordynacji podatkowej do tego zwrotu jest możliwe tylko w wąskim zakresie – zgodnie z art. 9 ust. 2 ustawy o zwrocie podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej. „Do należności wraz z odsetkami od zaległości podatkowych z tytułu pobrania nienależnie lub w nadmiernej wysokości zwrotu podatku stosuje się odpowiednio przepisy działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2019 r. poz. 900, z późn. zm.)”. Z kolei do kwestii proceduralnych zastosowanie znajdują regulacje ustawy Kodeksu postępowania administracyjnego (art. 2 ustawy).
Brak objęcia zwrotu akcyzy regulacjami o sukcesji należności publicznoprawnych powoduje, że spadkobierca nie może złożyć za nieżyjącego producenta rolnego wniosku o zwrot akcyzy. Jeżeli spadkobierca nie posiada faktur na siebie, to zasadniczo nie może też samodzielnie wystąpić z wnioskiem o zwrot w oparciu o te faktury.
Zauważyć jednak należy, że w niniejszej sprawie mamy do czynienia z sytuacją specyficzną – małżonków. Zwrot akcyzy przysługuje producentowi rolnemu, którym jest posiadacz gospodarstwa rolnego. Posiadacz ten wcale więc nie musi być właścicielem gruntów. Co więcej uprawnionymi do zwrotu mogą być także współposiadacze gospodarstwa rolnego, przy czym w tym przypadku zwrot przysługuje jednemu ze współposiadaczy, w stosunku do którego pozostali wyrazili pisemną zgodę (art. 3 ust. 4 ustawy). Zgoda nie jest jednak wymagana, gdy o zwrot występuje jeden ze współmałżonków.
Przy współposiadaniu gospodarstwa rolnego, gdy tylko jeden ze współwłaścicieli występuje o zwrot, może on przedstawić faktury wystawione na wszystkich współposiadaczy. W odniesieniu do małżonków oznacza to, że gdy o zwrot występuje jeden z nich, to może przedłożyć wraz z wnioskiem faktury wystawione zarówno na siebie, jak i na drugiego współmałżonka.
Odnosząc to do stanu faktycznego sprawy, gdyby wniosek o zwrot złożyła żyjąca żona i dołączyła faktury na zakup oleju wystawione na nieżyjącego męża, organ podatkowy może dokonać zwrotu, o ile małżonkowie razem posiadali gospodarstwo rolne. Kwestii tej nie przesądza to, że grunty stanowiły wyłączną własność męża. Można sobie bowiem wyobrazić sytuację, w której przy posiadaniu odrębnych gruntów małżonkowie razem prowadzą gospodarstwo domowe i rolne. Gdyby tak było, to dopuszczalny wydaje się zwrot akcyzy dla żony jako współposiadacza w okresie przed złożeniem wniosku. Moim zdaniem twierdzenia tego nie zmienia fakt, że w dacie złożenia wniosku żona jest już wyłącznym posiadaczem. Trudno przyjąć założenie, że śmierć współposiadacza gruntów przed złożeniem wniosku pozbawiłaby drugiego współposiadacza możliwości zrealizowania prawa do zwrotu na podstawie faktur wystawionych na osobę nieżyjącą. Przy takim założeniu ani nieboszczyk, ani aktualny posiadacz nie mieliby prawa do skorzystania z praw do zwrotu w oparciu o faktury wystawione wcześniej na osobę nieżyjącą.
Końcowo należy jednak podkreślić, że zasadne byłoby rozszerzenie sukcesji podatkowej również na zwrot podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej. Rozwiązałoby to problemy związane nie tylko ze składaniem wniosku z uwzględnieniem faktur osoby nieżyjącej, ale także wstępowania w postępowania, które zostały wszczęte za życia producenta rolnego, czy też zwrotu należności już po jego śmierci.